World Bank kawng – 1999 vrs NHIDCL kawng – 2017

  • Ruatfela Nu

A khuh hawnna: Kan hmuh leh hriat theuh angin National Highways Infrastructure Development Corporation Limited (NHIDCL) kawng laih heng: i) NH-06 Seling to Zokhawthar; ii) NH-102B Keifang to Manipur; iii) NH-302 Lunglei to Tlabung; iv) NH-54 (widening) Aizawl to Tuipang ten kan environment an tihchhiat nasatzia chu namen a ni lo a. Heng an kawng laihna hmuna lui lian fintu luite (perennial river) awm zawng zawng 90%-in a chhilh bo vek a ni. Eng lui mah hi fintu luite awm loin a awm thei lo a, luipui a ni thei lo. Hetiang em ema kan thing leh mau, nungcha leh lui min suasam sak hi a chhan kan zawn a, a chhanna kan pek ngei a ngai ta a ni.

Keimahni’n kan lo neih kalphung vang te, mimal leh sawrkar project liana environmental impact assessment (EIA) ti loa environmental clearance leh forest clearance nei loa ramngaw an vah chereu vang tea kan tuihna kangchat letin NHIDCL kawng laih lei vung paih hian kan ramngaw leh nungcha, kan tuikhur leh tuihna, ka luite leh luilian an tichhia tih hi kan mitin kan hmu a, kan bengin kan hria a ni.

World Bank kawng Mualpui to Lunglei-1999: Kum 1999-a detail project report (DPR) siam zawh, kum 2000-a laih tan, World Bank-in Mualpui to Lunglei kawng an laih khan environmental impact assessment (EIA), environment management plan (EMP) leh resettlement action plan (RAP) te tih a ni a, environmental clearance pawh an nei a ni.
EIA tih a nih lai hian hmun pakhatah ramhmul damdawi, hnim vang tak hmuh a nih avangin chu lai kawng chu tih danglam a ni a (hei hi thup a tul vangin tarlan a rem lo). Hmun dangah ramsa vang tak hmuh a nih avangin environmental clearance tihkhawtlai a ni bawk a ni.

Engati nge kum 1999 daih tawhah hmasawnna (development) hna lian tham siam/thawh a nih dawn a EIA, EMP leh RAP etc. tih nachang an hriat tawh lai a, climate change, global warming leh water crisis thleng mek vang a khawvel muthlu a thangharh a, India ram judiciary pawh environment lamah 100% in a tang tawh kan tih laia NHIDCL-in kan environment zahpahna nei lek loa heti taka a suasam tak? A chhanna tlangpui chu sawrkar/ministry thiamloh a ni a, Environment Forest & Climate Change (EF&CC) department inthlahdah vang a ni a, district deputy commissioner ten an tih tur an tih loh vang a ni a, mipuiin kan environment pawimawhna kan hriat tawk loh vang a ni. Heng zawng zawng khaikhawmna chu tangka sum ngainatna, a duha duh huamnain Mizo mipui, kawngpuiin a tan tlang ram neitu, a te ber atanga a lian ber chief minister thlenga min chimpil tak vang a ni.

World bank kawnga laih dawna ram hmangaihatu mipuite khaw’nge?: World bank kawng laih a nih dawn khan mipui hnenah- environment humhalh chungchang leh kawng laitu pawlin a paltlang khuate an tihbuai lohna tura zirtirna leh hrilhhriatna (awareness) a tha em em a, a vil zui (monitor) tu, Mizoram PWD pawh an tang a. Law firm zahawm tak taka lawyer thlengin an tang a, world bank leh an hnuaia contractor te an vil hneh hle a. Kawngpui laih tharin a pal tlang khua ten an ram chhung kawng thlanga leivung nawr liam tur an en pui a, danin a phut angin spoil bank leh dumping area siam a nih avangin kawng thlanga leivung nawr liam a awm lo a ni.

Khang laia huna mahni ram hmangaihtute kha khaw’nge an awm zawh tak le, an thi zo tawh em ni ang? Kum 20 awrh chauh a la liam a, an la thi zo lo ang. A tawi zawngin-NHIDCL kawng laih viltu hi MPWD an ni tawh lo a, district deputy commissioner office-in compensation lam leh dan anga kalpui a ni em tih endik lam an khawih a, Mizoram EF&CC-in environment a nghawng chhiat lam an vil (monitor) thung tur a ni a. Hetiang a nih chuan mawhphurtute an lang ruak a. Tute nge mawhphurhna hlen lo. Eng vangin nge an hlen loh? Pawisa vang a ni lo thei lo.

Harsatna hi Tuirial Hydel Project Compensation atanga intan a ni mai thei?: Mai thei mai phei chu a ni a. Kum 22 kal tawha Mizo mipuiin Mualpui to Lunglei kawng laiha kan ram leilung leh a chhunga cheng mihringte thatna tur duha kawng lai pawl kan vil ang khan, engati nge 2018 hian NHIDCL kawng laih hi kan vil loh? Kan ram hi kan hmangaih ta lo em ni? Kawng lai pawlin kan environment ti chhe vek mahse pawi kan ti ta lo em ni? Engati nge? Eng vang nge?
A chhan ber nia ka hriat taka chu khulai Tuirial phairuama ram nei ngai reng reng lo ten dik lo taka compensation an ruh tak tawk tawk atang khan Mizo mipui nawlpui hian awlsam taka compensation lak tawk tawk lamah kan rilru a lo piangsual ta a. Chulai khalai hmunah chutiang khatiang hmasawnna (development) project a awm dawn tih hriat a nih atangin, mi rethei zawk ram lei sak tum an intlansiak suau suau a, thenkhatin VC pass leh periodic pata an siam chawp a, thenkhatin dan awmsa her danglam hial an tum thul.

Tuirial hydel project compensation, awlsam taka tangka sum siam ang kha, a tha lo tih hre reng chunga duh ve, awt ve, zawng ve, ti ve an rawn chhuak hum hum a, kha mi atang khan kan rilru a piangsual zo a. Mahni kut thawhrim rah ni loa “compensation la duh hnam” kan lo ni ta a ni. Ni lawm ni?

Ram hmasawnna hna thawhin mimal in leh lo, huan lo ram a tihchhiat sakte chuan compensation hi la rawh se, an phu a, an phu vangin zangnadawmna pawh siam a ni. Mahni in leh lo, huan lo ram eizawnna chan hi a na a, an chan hu an hmu ngei tur pawh a ni. Mahse zangna ve lo puiin zangna an insiam chawp a, hausak pui tuma an huamhap em em hi a rapthlak a, a runthlak takzet a, mihring rilru ti piangsualtu a ni si.

Tichuan, world bank kawng laih laia kan environment kan humhalh ang a tuna NHIDCL te kawng laihah pawh tang tur mipui pawl (community) hrang hrang, ram hruaitu, kawngin a paltlanga ram neitu, ukil leh mawhphurtu sawrkar department te tangka sumin kan rilru a tihchhiat tak vangah ka ngai a ni. Heng zawng zawng hi environment hum turin an pawimawh vek. Zangnadawmna la thei chin leh zangna ve lopuia zangnat tum talhte tluk thoin zangnadawmna hi ukilte pawhin tangka sum hai luih nana hmangin an hlawkpui a. Sawrkar/ministry leh a concern department a mi ten an hmang bawk a. Ram neitu ten NHIDCL-ah lei vung paih nan an ram an hralh a, an ram chinah an ram baka kawng laih vung liam tur danna an siam chuang bawk si lo a. Kan ram leilung tlakin a zirloh avangin kawr leh lui a hnawh vek tho a. Kan chhe ta vek a nih hi.

Pathian thuin “Tangka sum ngainatna hi sual tinreng bul a ni a. Chu mia buma awmte chu an fing lo a ni” a tih angin World Bank kawng laih laia mahni ram leilung leh a chhunga khuarel mawina (nature) awm humhim tura kan tanrual ang khan tangka sum ngainatna, a duha duh huamna vangin kan tang ta lo a. Kan environment a chhe zo ta a ni. Kawng lai pawl chuan an lai zo ang a, an haw ang a, kum li vel an vil zui ang a, kan environment erawh chuan ngaiawh leh tur chuan kum 20 a duh ang. Hawh the u world bank kawng laih laia kan tanrual ang khan thoin i tangrual leh hram ang u.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427