INSUAL RAWN vs INMAL SUAL

  • Dr. C. Lalrampana

A KAMKEUNA

Hnathawh tih lohvah chuan insual hi a hahthlak hle. Hahthlakin tha thlah ngai thei lo hle mah se, insual hi kan chak viau zel thin niin a lang. Kan tlangval ve lai phei chuan boxing kan thiam bawk si lo, kut lawng ringawta inhnek a nat tawk loh avangin American Civil War 1861-1865 lai vela America sipaihote’n civil mi kut tuma an beihna tura thir leh dar, suan, alloy hmanga an siam inhnekna, kut zungtang palia bun theih chi ‘Brass knuckle’ an tih thin kha lei tur a awm nual avangin lenna apiangah jacket ipteah a ruka paiin kan hawi cham thei hle thin. Hmang tangkai lem lova zantin jacket iptea pai tluan zak thin lah a tam zawk kan ni awm e. A hmelhmang chihrang hranga siam a awm a, a zum deuh fur chi pai phei chuan min tithinrim awm se kan ti rilru thei hle a, a rukin hachang kan thial rap rap thin. Savawm erawh hnek nat a har khawp ang le?

TUTE NGE INSUAL HMASA BER?

Bible-ah chuan phir unau Jacoba leh Esauva-te chu an nu Rebeki’n a pum chhunga a pai lai, an pian hma daihin an insual tawh a ni tih ziak kan hmu thei. (Geb. 25:21–34). Rebekin fa a nei thei lova, chuvangin, Isaka chuan Pathian hnenah tanpuina dilin a tawngtai a. Pathian chuan Rebeki hnenah chuan fapa mal a nei dawn tih a hrilh a, an inel dawn tih a hrilh bawk a. Rebeki chuan a pum chhungah phirte chu an inhmachhawn tih a hria a. Pathian hnenah engvangin nge he thil hi a nunpui a ngaih tih a zawt a. Pathianin a hnenah chuan phir pakhat chu a dang aiin a chak zawk ang a, a upa zawk chuan a naupang zawk chu a rawng a la bawlsak ang tih a hrilh a. Rebeki chuan phir, Esauva leh Jacoba-te chu a hrinsak a. an nu Rebeki pum chhung atanga insual tan tawh an ni bawk a, an pian seilen hnu pawhin Isaka thlah Israel fate leh Ismaela thlah Arab Muslim-te chu tun thlengin an la inngeih lova, an la indo reng a nih hi! Kum zabi 17-na leh 18-na lai leh a hma lam khan ngam leh ngam chu khandaih hmangin an insual thin. Mahse, kum zabi 18-na tawp lam atang khan England-ah chuan pistol hmangin an inbei (in draw) tawh zawk a ni. Kum zabi 19-naah chuan phaw leh fei an hmang chhunzawm ta zel a. History-a indona chinchhiah hmasa ber chu BC 2,700 vel khan Mesopotamia-ah Sumer leh Elam-te inkara indona a ni. Mithiam thenkhat chuan indona chu ram inchuh, ramsa pel avang leh sum hnar (resource)-a inelna leh inchuhna avanga lo awm niin an ngai. Indona hmasa ber chu Lagash leh Umma khawpui pahnih inkara kum 2450 BC lo thleng kha a ni.

ENGTIA INSUAL NGE NUAM?

Insual hi chakawm viauin lang thin mah se, a malin emaw, a huhovin emaw, indo, inrûn pawh ni se engtizawng mahin a nuam tak tak lo. A chak lo zawk tan phei chuan a tlâwm thlakin hreawm tak a ni ringawt. Hmanlai Mizo lal chanchin thawnthu phuahchawp mipui fiam (prank) nana insual, indo leh inrûnte hi chu rapthlak tak takin inbeiin inkhawihtawn thin mah se an hah ve vak lovang. A tak taka thapui chhuaha insual hi chu hnathawh aiin a letin a hahthlak zawk. Kan naupan laiin hmeichhe naupang pakhat ka aia upa zawk leh pumrua pawh lian zawk ka cho va kan insual a, ka hneh lo kher mai! Kawng kovah min nam beta ka samah min hnuk hrepa, min theh vir kual hrep hrep bawk a, ka tap nasa kher mai! Kar khat chhung chu ka lu lei a na vek thei. Ka van sim chiang kher êm! Ngam lo nak nak tak ka ni.

INSUAL DAN CHIHRANG HRANGTE

Insual dan zeizia hi thiam a ngai hle. Chak dan thuhmunah pawh insual dan kalphung (technical) thiam leh thiam lo chu an inthlau thei hle. Tunlai thiamna mila insual dan hman lar deuh deuhte tarlang ila:

BOXING:Inhnek kan tih mai hi awmze nei taka kuttum hmanga inhnek hi a ni. Hei hi insualna tlanglawn ber chu a ni.
KARATE: Hmanraw tel lo kut tuma hnek, kea tlawh, khup leh kiu (elbows) hmanga insualna hi Karate clhu a ni. JUDO: Hmanraw tello kut leh ke hmanga inmana inpaih, intheh, inkherh, inelh thluk hi Judo chu a ni . AIKIDO: Khup ruh, ban ruh, kethiah, kiu lawk leh kut ke changa chelh beha che thei lo tura inmanbeha insualna hi Aikido chu a ni.
JIU-JITSU: Taksa rihna leh thiamna hmanga awmze nei taka inmanbeha inkeuh thlukna hi Jiu-Jitsu chu a ni. A then chuan Brazilian jiu-jitsu an ti deuh kher thin.
KUNG FU: Kut leh ke hmanga hem, tlawh, hnek, paih, sah, nghawk, tauh, bah, chhut, dâwm hmanga inbeihna hi Kung Fu chu a ni.
MIXED MARTIAL ARTS:
Inchai, inhnek, inreh, insual dan chihrang hrang chawhpawlh hmanga insual hi a ni. AIKIDO: Judo, leh Karate atanga boxing, wrestling, leh martial arts hmankawpa inzawm khawmte hi a Aikido chu a ni.
KICK BOXING: Kut leh ke chauh hmanga strike neihna boxing leh karate hmanpawlha insualna hi a ni. Hei lo pawh Taekwondo leh shian fightping-te pawh a la awm cheu bawk.

INSUAL HIAN ENG HLAWKNA NGE A NEIH?

Insual hi a huho emaw, a mala inkhuainuaia Insual pawh ni se, a chak zawk leh hnehtu zawk tan hmai uanthlak hle mah se, a chak lo zawk tan erawh chhiatna leh rilru natna sernung siamtu a ni a; a then tan hlâwk mah se, a then tan erawh chhiatna leh chãnna rapthlak tak thlentu mai a ni thin. Theihtawpa han insual hi chu a chak zawk leh chak lo zawk tan pawh taksa insawizawina tha tak, taksa chakna niin, taksa hriselna zawng zawng a tichangtlung thei a, chakna, tawrhchhelna, dawhtheihna leh thazatna te, zamthatnate pawh a keng tel bawk. Rilru, taksa, tihrawl leh thlatrau lam thlenga min tihchak theih nan insual, intihbuai, indo, inghirngho, inrûnte pawh hi hring nun dam chhung hian kan mamawhin kan tawh ve fo tur a ni. Buaina tawh phawt loh chuan engmah hi chin fel hleih theih a ni bik lo. Mimal, Nupa, unau, chhungkua, nufa, pafa, khawtlang, ram, sawrkarte pawh hian hmalam hun tha her chhuak turin engemaw kan sual chhuah a ngai ve thin. Insual ngaih chang awm thinte pawh hi inunauna, inpumkhatna, leh inkungkaihna, inngainatna, thawhhona tha neih thatleh zualnate a thlen thei a ni. Insual hian cardiovascular leh aerobic fitness tihchangtlunna kawngah mi a pui a, cognitive function-ah pawh nghawng lian tak a nei a, kan thluak performance a tichak bawk. Kan inbeihna tha tak hian mi dang chanchin leh an insualna an hmuh dan leh a thlen dan tur hriat belh theihna hun remchang min siamsak thin. An duhzawng, mamawh, ngaihtuahna leh rilru put hmangte chu nangmah ang bawka pawimawh a ni tih i zir belh theih phah a ni! Mi pakhat nena insual hian i ngaihsak tak zet a ni tih a tilang thei a ni. Inhnialna Argument hian mimal leh pawl hrang hrangte chu thil pawimawh tak tak zir turin a pui thei a ni. Thiltih emaw rinna emaw sawifiah emaw, humhim emaw pawh ni se a hlawk a ni. Mihring inlaichinna zawng zawngah buaina a awm avangin thil a kal sual ta vek tihna a ni chuang hauh lo emaw, kawppuite nena inhnialna chu a tha lo tawp tihna a ni chuang lo, a takah chuan kan inzawmna chu hriatthiamna leh inzawmna thuk zawka hruai lut theitu a ni! Insual thiam leh hrat takte hian verbal memory, motor speed leh processing speed-ahte hmasawnna nasa tak an nei thin.

INSUAL RAWN:

Insual rawn chin hi Puitling leh puitling, ngam leh ngamah chuan mi dawihzep thiltih a ni. Kan ngam a nih rau rau chuan a mala inkhuainuai miah miah mai hi a felfai ber a, mihuaisen leh huaisen lo lan chianna a ni bawk. Kum 1982 khan mi 8-in keini mi 3 lek min sualrawn a, hmanraw chihrang hrang an nei; keini kutlawng kan ni si! Inven dan lo thiam hlawm hlauh lo ilang chuan min that fai vek mahna! Kum 1985 kumthar zan khan kutlawng ve vein mi 2-in Aizawl veng pakhatah min beihrawn tawh bawk. Khami tum pawh khan ka chak zawk ve hlauh.Tun lai hian kan thingtlang nunhluiah khan kan kirleh ta em ni? Mi khawlai leng mai mai leh hnathawk haw, pawimawha chhuakte a huhova lo khawih rawn leh beihrawn, sualrawn thawm hriattur a awmleh ta fo mai! Mi pawisawi lo, awm hle hle, kawnga kal mai mai kut lo thlakleh ringawt maite hi Kristian rama nundan tur a ni lo. Mi dawizep thiltih a ni. Tun hma deuh atang khan ruihhlo bawia tangho zingah hetianga mi sualrawn ching hi an tam thar tlat. Chuvangin, kan Aizawl khawpui leh district khawpuite hi a him tawk tawh lo hle. Chhungtin, khawtlang, tlawmngai pawl leh sawrkar hian he thil hi theihtawp chhuaha tihreh dan zawn a ngaiin a va hun tak êm!

A MALA INSUAL:

Patling leh patling, tlangval leh tlangval, Nutling leh Nutling, nula leh nula kan inngam a nih phawt chuan insualrawn, inbeihrawn lam ni lovin a malin kuttum/kutlawng ngatin innuai miah miah mai tur, nuai miah miah mai tur. Kan chak lo ta zawk a nih pawhin a hunah chuan tlâwm ngam mai tur. Tin, kan dinhmun azirin tlanchhiat hun pawh hriat a pawimawh khawp mai. Chutiangin, a huai zawk paw’n nunna inlaksak thlenga khawih kher lovin bansan hun hriat ve mai thin tur. Hei hi kristiante insual dan tur a ni. Mi pawisawi lo insualpui tum ringawt thin loh tur, a dawizep thlak lutuk.

A TLÂNGKAWMNA

Mihring nuna kan khawsak chhungin Inhauh buai, intihbuai, insual buai, indo leh inhnial, innghirngho ngaih chang a awm thin. Insual pawhin thianghlim tak leh felfai taka insual dan a awm. Chungleng leh hnuaileng ramsa, ranvulhte leh Pathian thilsiam thilnung thaw thei tawh phawt chu insual chang kan nei vek. Mihring nunna inlaksak zawng leh ramtuilei lo zawnga insiam kher hi mi nunrawng berte thiltih dan a ni. Social media leh technology hrang hrang leh thiamna dangah kan changkang tual tual a, thisenin kan tuihal huam huam ta zawk em ni? Tunhnaia SDA Hospitala inluhchilh chungchangahte khan AK 47 hming a ri nawk nawk ta mai! Airpistol tha chi leh pistol pangngai tha tak tak lah kan thalaihote hian an pai fer fur tawh ngei ang? Zana khawlaia chhuah pawh a tihbaiawm sawt tawh hle. Computer leh mobile phone games an khelh nasat lutuk vang hian a taka chet ve chakna an nei thar ta hluai a ni ngei ang. Nakin lawkah chuan USA ang khuan mi pawisawi lo, sikul naupang leh mipui pungkhwm thleng hian silaia In pawngkah hun hi kan la tawng ngei dawn niin a hmuh lawk theih. Chuvangin, Sawrkar, Kohhran, NGO leh nu leh pate hian kan fate mizia, sukthlek dan leh awmna chin (whereabout) leh tunge a nih (who he/she is)? tih ngaihven reng chungin thinlung leh tihtakzeta bengsika kan ngaihtuah a van hun tawh tehlul êm! Sawrkar hian abik takin kan city police-te hi thuam chak zual se la, ft.7 kar dan lek leka traffic police dintlartir thut thin ai chuan city police lam thuam chak zawk thei se a lawmawm ngawt ang. MPS val CM kan nei chunga tualthihna rapthlak leh rawng taka kut Inthlak thawm hriat tur awm reng maite hi a zahthlak viau lo maw? Tunah phei chuan sipai General bang thlengin Governor kan nei tawh lehnghal a, chuvangin, misualte uchuak leh awmherh zualte hi kan nawplet ve deuh chu a hun tawh hle a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427