Thi hul vanga thleng emaw thi hul hnu-a thleng thin a nih ngawt loh chuan serh atanga thi (a var a ni thei a, thisen a ni thei bawk) chhuak reng reng hi i tan a hlauhawm thei a, en liam ngawt chi a ni lo tih hriat a tha.
Anih leh engte hi nge en fel ngai chu ni ta ang?
Naupan laiin
Hiranandani Hospital-a thawk hmeichhe lam thiam Dr. Anita Soni chuan hmeichhe naupang a lo pian phat atanga rei vak lovah hian serh atang thi chhuak hi a awm thin a, amaherawhchu hei hi thil thleng pangai a ni a, hlauhawm a keng hran lo.
A chhan chu, nu chhul atanga a lo pian ken ve na chen a awm vang a ni a ti.
Dr Satis N. Tibrewala pawhin, “Indian hmeichhia bikah hian a tlangpuiin kum 10-13 inkarah hian thi an nei tlang pui,” a ti ve bawk.
Heti hi anih chuan, thi neih hmaa thi chhuak thin anih chiah hian thil fel lo engemaw tak chu a awm tihna a ni a. Kum 11 tlin hmaa thi a chhuak anih chuan heng a hnuaia thil thleng vangte a ni tlangpui:
a Taksa lama harsatna a tawh vang a ni thei a, entirnan – mawi lo taka khawih nawmnah (sexually abuse) vangin
b A serh-ah engemaw thil a hnawh vang a ni thei a, tisa châkna tihpuitlin a tumna vangin
c Tum leh rinlawk awm miah lova thi a neih hma-in, a chang phei chuan kum 8-10 ah te pawh thi nei hi an awm leh thin. A nih dan tur phung aia hmaa thi a neih vangin
d Vun natna (fungal infection) a neih vangin
Thi a neih hma a, beisei lawk aia hma daiha a nei anih chuan ruh a inpawt fan nghal vat a, reilote chhung lekin an thang nghal zawt zawt tawh mai a ni. Hetiang hunah hian hmeichhe lam thiam doctor te hian hormone damdawi te pawh an chawh hial thin.
Naupai laiin
Hmeichhe lam thiam Dr. Ranjana Dhanu chuan naupai lai hian thisen chhuak engemaw tak (tlem te tak tak pawh a ni thei) hi a thleng thin. Hei hi Saptawng chuan ‘implantation bleeding’ an ti mai a, chhul bangah khan mihring lo ni tura a inchiah thuk lai tak hian a thleng thin a ti.
Amaherawhchu, hetianga tlem tlem (hriat tham loh) chhuaka hi a tam viau anih erawh chuan rang takin hmeichhe lam thiam doctor pan nghal vat tur a ni a, a chhan chu- ‘nauchhiatna’ a nih theih vang a ni.
Hriatreng tur chu – naupai atanga chawlhkar 12 hmaa serh atanga thisen a chhuak thin anih chuan ‘nauchhiat’ lantirna langsar tak tihna a ni thei. Tin, naupai lai hian kumkuruh tuamtu hi a nemin a pan ang reng hle thin a, hetih hun laia inpawlna hman hian thisen chhuak (nasa vak lo) te pawh hi a thleng thei bawk.
Doctor-in damdawi thiamna hmanga naupai lai hi tihtawp a tul nia a sawi chuan rang taka inenfiahna kalpui a, insawiselna tam zawk a thlen hmaa doctor thurawn anga kalpui mai hi a finthlak a, nu tam himna pawh a ni.
Engpawhnise, naupai lai bika thisen chhuak a awm fo hian nauchhiatna hmatheh a ni duh hle a, rang taka doctor pan nghal thin tur a ni ang.
Thil dangah
Hamda (hymen) thler
A vawikhatnana sex i hman hian hamda thler vanga thisen chhuak hi a awm ngei tura ngaih a ni a, na deuh riai riaia hriatna i nei bawk ang. Amaherawhchu, hei hi thil thleng pangai a ni.
Indanna damdawi
Dr Tibrewala chuan, “Nikhat lek pawh indanna damdawi ei theihnghilh anih hian serh atanga thisen chhuak pawh hi a thlen ve thei tlat mai a.
“Chuvangin damdawi ei i theihnghilh chuan a tuk lehah pahnih emaw ei nghal ang che,” tiin a sawi. Dr Soni pawhin, “Sex hmanna vang emaw thil dangah te pawh ni se, ‘Pap smear test’ hi neih a tha khawp mai,” a ti ve bawk.
Intrauterine Devices
Serh enfiahnana, ‘intrauterine devices’ thunluh anih hian thisen a chhuak thei bawk a, mahse hei pawh hi thil pangai tak a ni.
Infections
Dr. Soni chuan serh atanga thil lo chhuahna chhan tam tak hi infection vang a ni a ti. Hetiangte hi i hmachhawn a nih chuan ‘infection’ vangte pawh a tihtheih anga, a rang a ranga doctor entir nghal tur.
1 Chhul emaw kumkuruh nâ
2 Thil rimchhe tak a lo chhuah thinin
3 A thak emaw a sat deuh huam huamin