- Debbie Rinawmi
Mizo te hi nunphung sang chak zet mai kan ni a. Hri in min han nuai tak tak chu a tel lova kan awm thei loh ‘basic needs’ tlem zia te a lang chhuak a. ‘Basic needs’ leh ‘luxurious life’ danglamna pawh a lang fiah hle. Rev. Lalbiakhlira chuan ‘basic needs’ paruk chiah a awm thu a sawi a, hetiangin- Isua Krista, boruak thianghlim, tui thianghlim, chaw, tuahthing (‘gas’ ti pawhin kan sawi thei bawk ang), chenna in leh inthuam lumna te. American psychologist Abraham Maslow-a chuan 1943-ah khan “A Theory of Human Motivation” a ziah naah a theory lar zui ta em em mai “hierarchy of needs” theory chu a telh a. Chu a theory chu mihring in a nih tur ang tak a nihna tura a mamawh panga inchherchhuan hi a ni a, chung zingah chuan kan tar lan tak ‘basic needs’ pawh hi a tel nghe nghe.
HIERARCHY OF NEEDS CHU ENG NGE?
He inchherchhuan ah hian panga a awm a, heng zawng zawng hi miin a nei a nih chuan mihring pakhat a nih dan tur ang takin a ni ang a, rah chhuah a neih tur chu khawtlang nuam leh thang tak a ni dawn a ni.
A pawimawh ber leh a sang ber chu SELF-ACTUALIZATION NEEDS hi a ni. He thumal ‘self-actualization’ hi Kurt Goldstein-a phuah chhuah a ni a. A thumal in sawi a tum chu mimalin mihring pakhat a nihna ang taka hma a sawn a, a tawn san theih tawp a tawn na tura theihna khawrh chhuahna ti ila a fiah tawk zo kher awm lo ve. He mi ti hlawhtling tur hian mahni chhungrila theihna mai bakah hmanrua te pawh mamawh a ni a. Chungte chu zirna mai bakah tunlaia skill development kan tih hrang hrang, sawrkarin thalaite tana a buatsaih thin te pawh hi a pawimawh viau awm e. Kristianna lam lo hawi ta ila, Isua min tuar sak na azarah engkim kan ti thei a, kan hneh thei a, theihna tam tak kan nei. Philippi 4:13 in “Mi tichaktuah chuan engkim ka ti thei a ni” a tih ang hian.
A hnuai chiah ah hian ESTEEM NEEDS a awm leh a. ‘Esteem’ chu Mizo tawng chuan ‘chawisang’, ‘ngaisang’, ‘zah’ tihna te a ni mai a. Maslow-a hian esteem hi thuang hnih ah a then a, he thuang hnih te hi thuk takin an insuih zawm tlat bawk a ni. Pakhat naah chuan heng ngaihsanna leh zahna te hi pawn lam atanga mi in a dawn hi a ni a. Pahnih naah chuan miin mahni leh mahni a inpek thung hi a ni ve leh a. Hemi hian chapona emaw mahni indah san lutuk avanga midang te hnuaichhiah a kawk hek lo; mahni inhriatchianna leh inrintawkna a kawk zawk a ni. Miin pawn lam atanga rintawkna a dawn leh dawn loh hian chhungril nun a nghawng thei a, chu a nghawng dan ang zel chuan pawn lamah a lo lang chhuak leh thin a ni. Pathian thu ah chuan ‘self-esteem’ hi ‘Pathian fa nih inhriatna’ ti te pawhin a sawi fiah theih awm e. Ephesi 2:12-a “Chu Krista Isua kan rin avang chuan amah vekah chuan nelna leh ngam taka luh theihna kan nei” a tih ang hian.
A lai takah hian BELONGINGNESS AND LOVE NEEDS a awm leh a. He mamawh (needs) hian inlaichinna lam a kawh tlat avangin nun ho naah a pawimawh hle a. Miin hmangaihna, duhsakna leh ngaihsakna a dawn tur ang a dawng em tih te leh chhungkuaah emaw an nun ho naah khan tel ve in a in hria em, chuang riau in a in hria em tih lam te a kawk a. Thian ho te leh thil hrang hrang ngaihtuah theih ni tho mah se, fa enkawl chungchang leh chhungkua a lian deuh ber awm e. Ni e, nu leh pa in fate an enkawl dan leh an chhawnchhaih dan hian kawng ro thui takin a su a, chuang riau emaw hmangaih lo bik ni tea an inhriat chuan an chhungrilah nghawng neiin chu chu an than len pui a, an nih tur ang an ni pha lo thin a ni. Kolossa 1:16 ah hian Pathianin a thlamuanna min lo hriattirin kan rilru hrehawmna zawng zawng min lo hnem tawh a ni, hetiangin- “Amahah chuan engkim siam a ni a, vana awm te, leia awmte nen, hmuh theihte, hmuh theih lohte nen, lalthutphahte pawh, rorelnate pawh, lalnate pawh, thuneihnate pawh; engkim ama siam a ni, ama ta tur bawka siam a ni…”. Engkim siamtu siamnaah chuan kan leng vek a, kan tel vek a ni.
A dawt leh ah hian SAFETY NEEDS a awm a, hei hi himna chungchang a ni. Hei pawh hi chi hnih- chhung lam leh pawn lam tiin a then sawm theih awm e. Pawn lam taksa himna a kawk a, miin sawisak emaw, rikrap a tawk em tih te. Chu mai bakah chuan rilru damna leh thlamuanna te a kawk tel bawk. Pawn lam taksa him lo te hian rilru muang tak neih an harsat thin a. Pawn lama hlim leh him tak anga lang te pawh hi chhungrilah chuan himna chungchangah harsatna an tawk thei bawk. Bible ah hian hlau lo tura fuihna vawi 365 lai a awm a. Thufingte 18: 10 ah pawh, “Lalpa hming chu kulhpui a ni a, mi fel chu a tlan lut thin a, a him phah thin” tih a lo awm leh diam a ni.
A hnuai berah hian PHYSIOLOGICAL NEEDS a awm a, hemi leh safety needs hi a tira tarlan tak ‘basic needs’ ah khan Maslow-a hi chuan a khung khawm vek a. He physiological needs ah hi chuan dam khaw chhuah nana mamawh- ei leh in, silh leh fen, chenna in kan tih te kha a awm a. Matthaia 6: 31-32 ah chuan, “…Engnge kan ei ang? Emaw, eng nge kan in ang? Emaw, eng sinin nge kana wm ang emaw tih lungkham suh u…chung zawng zawng chu in mamawh tih in Pa vana mi’n a hre reng a ni” tih a awm. Pathian hian kan mamawh hi a hre teh meuh mai, kan mamawh zia pawh a hria, a va thlamuan thlak thin em.
Khawikhawmna fel tak a neih theih mai awm e. Tisa khawvel leh thlarau khawvel hi thil inzawm tlat a nih avangin tisa leh chhungril mamawh hi thlarau lama kan mamawh nen a inzawm a, chu chu Pathian ah a awm. Chumi avang chuan heng zirna te leh tisa taka mamawh te hi dik lo leh hnualsuat tur a ni lo va, kum tam tak kal taa mihring zinga harsatna awm kha a la kiang lo va, chung chu heng zirna te hian a nemnghet a tih theih ang. Bible hian min lehkhalh a,a chhanna leh a tihdamna a lo sawi lawk diam tawh a, thawk huaina tham a tling.