KALPHUNG by Debbie Rinawmi

KALPHUNG

  • Debbie Rinawmi

KALPHUNG CHU…
‘Kalphung’ han tih mai chuan hrilhfiahna hrang hrang awm thei mahse, mi nawlpui tana hriatthiam mai theih a ni a. Tawngkam khata han sawifiah mai pawh a har a, hrethiam em em si sawifiah hleithei lo te pawh an awm ang. JF-a chuan, “tih dan”, “inrel dan” ti tein a hrilhfiah a. “Thil engemaw siam tura dan emaw thildang emaw zam” ti tein han hrilhfiah ila. Heng hrilhfiahna te pawh hi kan hrilhfiah nasat zawh poh leh a harsa ting mai a, thenkhat tan chuan a har telh telh ve bawk ang. Thenkhat chuan kalphung chu kalphung a nihna ang hian an hrethiam em em zawk. “Kan kalphung a dik lo alawm” te kan ti mai thin a. Ni e, sawrkar a awm a, mipuite kan awm a, kalphung a awm bawk. Sawkar tha leh tha lo siam tur chuan kalphung leh mipuite ah a innghat ti ila kan sawi sual awm lo ve. Kalphung a that chuan chumi mil chuan mipuite an inher rem mai bakah mipuite pawh a hruai tha thin. Chutih rual chuan kalphung tha zawm tur chu mipuite an ni.

KALPHUNG THA, SAWRKAR THA…
Sawrkar tha ah chuan kalphung tha a awm a, chu kalphungah chuan remna leh muanna a awm a, mipuite himna leh zalenna a awm thin. India ram chhungah Delhi hi Arvind Kejriwal a CM hnuah heti lam hawi zawnga a tha lama sawi hlawh an ni a. Inrelbawl dan leh kalphung tha tak tak an nei a. Tar lan hmaih hauh loh tur chu kalphung thatna hmun apiangah pawl emaw hnam emaw tlem zawk leh chak lo zawk (minorities) ngaihsak thin an ni. Sawkar inrelbawlna ah hian peng hrang hrang a tam hle a, vawi khata sawi zawh vek chi pawh a ni lo.
Delhi ah khuan mimal zirna in sikul (private schools) ah zaa sawmhnih leh panga (25%) chu mi rethei leh chanhai zawk te tana dah hran a ni. Delhi zirna sawi changa awhawm em em mai thin chu ‘happiness curriculum’ an tih hi a ni. Pawl khat atanga pawl riat zirlai te tana Government of Delhi-in a duan a ni a. He program-in a tum ber chu rilru hriselna lam a ni. Chu program ah chuan tihdan hrang hrang, heng- Social-Emotional Learning, critical thinking, problem solving leh a dang te hi hman an ni. Heng ah hian thinlunga a thawh dan (emotions) te, thil chik zawka ngaihtuah thiamna te hi ngaih pawimawh a ni a. Hei hian lehkha an zir chhohna leh hringnun an hmachhawnna kawngah thui takin a tha zawngin rah a thlen a ni. Library tam em em te khuan zirna lamah pawh library tlem te nei ai chuan hma a sawn tir in kalphung an neih thatzia a tarlang.
An e-learning program te tak hi aw! He program hi Covid hripui len laia Kejriwal-a sawrkar in Delhi-a sawrkar sikul te tana a buatsaih a ni a. He online class hlawhtlinna em em chu ram hrang hrang 20 atangin chhimtu/thlir tu an awm thin a, chung zingah chuan ram changkang leh hmasawn kan tih heng- UK, USA, Germany, Singapore, New Zealand, Canada te pawh hi an tel a ni. Kejriwal-a sawrkar kalphung an sawi fo thin a. Tun hma chuan keini ram ang thoin an ramah pawh sawrkar sikul aiin mimal sikul in result an nei tha zawk thin a. Mahse tunah chuan an sawrkar sikul atangin technical entrance-a inziak tling pawh mimal sikul aiin an tam tawh zawk. Zirna peng ringawta an kalphung pawh hi turu tak chu a ni. Chhun chaw tihtawp a nih lai pawha kalphung thar an siam a, naupang nuai riat chuang chhun chaw an pek te pawh hi a ropui hle. Ni e, sawrkar sikula kal tam zawk chu chhungkaw harsa tak atanga kal an ni tlangpui bawk si. Hei hian a entir chu mi rethei zawk te an ngaihsak tih a ni.
India ramah zirna hi thuang hnih in a kal thin a- mi hausa leh neinung leh mi nawlpui te. Heng te pawh hi sap ho min awpna rah te pawh kan ti thei ang chu. Sawkar sikul leh mimal sikul inkara inthlauhna hi a awm reng a. Chu tak chu Kejriwal-a sawkar hian Delhi-ah chuan a thiat ta a. Delhi sawrkar sikul mi rethei te luhna ni thin kha kalphung thar tha mi an han duan tak tak chuan mi hausa pui pui chu sawi loh an online class te pawh ram hrang hrang atangin an chhim ta chu a ni a. An sawrkar rin dan ah chuan zirna hi nawm chenna (luxury) ni lovin tul leh mamawh (necessity) a ni. Zirna atan hian sawkar budget zaa sawmhnih panga ngawt an pawt peng a ni.

KEINI PAWH…
Keini ramah pawh kalphung duhthusam lutuk lo te awm bawk mahse chhe vek zawng kan ni vek lo ve. Ramdangah an inrelbawl dan leh hmasawn dan zir chiangin mithiam te pawh an kal fo a, entawn dan leh thlir dan mai pawh hi tam tak a awm thei thung ang. Kan ramah hian mi hlawhtling tak tak leh mithiam tak tak pawh thahnem tak an awm, kalphung tha lehzual hnuaiah heng kan mithiam te pawh hi an thiamna tangkai lehzuala an hman theih a rinawm. Mi thiam kan neih thenkhat te chu ram kalphung tha zawk hnuaiah an thiamna te midang, ram dang, hnam dang tan an sawr chhuak nguah nguah a, a uiawm hle. Ram kalphung tha nei baka khawizu leh hnutetui luanna ram a awm chuang dawn em ni?

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427