- PC Thang Zikpuia
Mizo \awng chungchângah hian ngaih dan a inthuhmun vek loh avàngin pawm duh dan hi a inang diak diak hlawm lo a, hei vàng hían \awng kal phung dik zuk zir chianna ‘grammar’ tel map lova mahni ngaih dan leh mahni pawm duh dan \heuh kan thawh chhuahpui phei hi chuan inhnialna tâwp thei lo a awm phah hial \hin a; chuvàngin, Mizo \awng chungchânga ngaih dan inan loh avànga pawm duh dan inang lova kan inhnial \hinnaah hian ‘buk lung’ atân ‘grammar’ hi kan rawih a \ûl ta \hin a ni.
‘Zawhna zâwt’ tih \awngkam chungchângah pawh hian inhnialna a awm deuh reng mai niin a lang a. \henkhat chuan he \awngkam hi dik lova ngâiin, a pumpelhna tur \awngkam dapin ‘zawhna zawt’ âiah ‘thil zâwt’ tih \awngkam hi hman zâwk tur ang tein an sawi \hin a. Hemi chungchângah hian kei teh lul pawh hi ‘zawhna’ min rawn ‘hrilh’…awh khaih! ‘Zawhna’ min rawn ‘pe’…ni lo! ‘Zawhna’ min rawn ‘zâwt’ an awm fo a; chuvàngin, keini chuan mahni pawm duh dan emaw, mahni ngaih dan emaw dah \hain, Mizo \awng kal phung awmzia (grammar) a\ang zâwk hian bih chian kan lo tum ve leh chhin dâwn a ni.
Mizo \awngah chuan kan verb thumal bâkah adjective thumal leh verb atâna kan hman theih noun thumalah te hian thu hnung bet, verbal noun marker (suffix) ‘na’ hi behtirin ‘verbal noun’ kan siam \hin a. Hetianga suffix ‘na’ hmanga verbal noun kan sìamte hi ‘abstract noun’ ti pawha sawi \hin niin, transitive verb thumal ‘zâwt’ tihah pawh hian suffix ‘na’ hi a rawn beh chuan verbal noun niin, ‘zawhna’ tih a lo ni ta a.
Tichuan, ‘zawhna’ kan neih chu mi dang hnena kan va sawi lanna turah khân eng ‘verb’ thumal nge kan chelek tâk ang le\ Kan mi biak mêk (second person) hnenah, “Zawhna ka lo hrilh lawk teh ang che,” ti ti ila emaw, “Zawhna ka lo pe lawk teh ang che,” te ti ta ila, a nih loh pawhin, “Zawhna ka lo hlàn lawk teh ang che,” te ti ta ila \awngkam dikah kan ngai thei kherin a rinawm loh a ni. Chuvângin, ‘zawhna’ hi a chhânna beiseia mi dang hnena kan va sawi lanna tur \awngkam atân hian ‘hrilh, pe, hlàn…adt.’ tihte hi chu hman chi niin a lang ta lo a, a zawha ‘inzawh’ kher a ngâi ta niin a lang.
Mi \henkhat chuan ‘zawhna’ hi a zawha ‘inzawh’ chi a nih dan hi zuk bih chiang lêm lovin, ‘zawhna zâwt’ tih hi \awngkam dik lo emaw tia hnawl bo tumin, ‘thil zâwt’ tih \awngkam chauh hi dam khawchhuahtir an tum \hin niin a lang a. Mi hnena, “Thil ka lo zâwt lawk ang che,” kan tih hian, a chhânna beiseia kan thil hriat duh kan zawhna hi ‘zawhna’ chu a ni ta mai a, he ‘zawhna’ hi a ni kan inzawh tâk \hin chu ni! ‘Thil’ te hi chu a hrilha inhrilh theih niin, a pêk pawhin kan inpe thei a, a hlan te pawhin kan inhlàn thei a; nimahsela, ‘zawhna’ hi chu a zawha ‘inzawh’ ngei chi a ni ta thung a ni.
Chuvàngin, he verbal noun ‘zawhna’ tih hi indirect object awmna \awngkama direct object atâna kan hmannaah rêng rêng hi chuan ‘zâwt’ âi awhtu atân hian verb dang chu hman a rem ve lo niin a lang a, “Zawhna ka lo zâwt lawk teh ang che,” ti tein leh, “Zawhna min rawn zâwt,” ti tea kan sawi hian Mizo \awng kal phungah \awngkam dik niin a lang ta a. Chuvàngin, eng chungchângah emaw zawhna kan nei a nih chuan, chu ‘zawhna’ chu tu emaw kha a hrilh va hrilh tawrh chi a ni lo a, a pêka va pêk ngawt chi lah a ni lo a, a hlana va hlan daih chi lah a ni hek lo a; a zawha va ‘zawh’ mai chi zâwk a nih avàngin keini chuan ‘zawhna’ hi i ‘zâwt’ hreh ve hauh lo ang u.