Independence puan leh Underground sawrkar (Buaina bul; A dumpawl leh Intellectual)

  • Mahmuaka Chhakchhuak

Dec. 3, 2021 niah Dy. CM Tawnluia chuan Pu K. Vanlalauva lehkhabu ziah INDEPENDENCE PUAN LEH UNDERGROUND SAWRKAR tih chu Vanapa Hall-ah a tlangzarh a. He lehkhabu hi tlangzarh a nih hma pawha lo sawirik ni tawhin mimal rilruah chuan Captain Lalthlana ziak leh Pu Bualhranga ziak mai bakah Pu R. Zamawia lehkhabu ziakte chhanletna a ni mai awm mange tih tur a ni a, a chhan pawh anni ziakte hian Pu Laldenga sawiselna lam hawi lek leka an ziak vang a niin A Dum Pawl lam side-a ngaih an ni a. Tuna Pu K. Vanlalauva ziakah hian a bu kawmah ‘Buaina bul: A Dumpawl leh Intellectual’ tia ziah lan a nih kher bawk avang hian chhiar a tih chakawm phah bawk a. Chuvang tak chuan mi tam takte chuan insawifiahna lam hawi ni turah an ngaiin ‘engtin tak rawn ziak ang maw’ an ti rilru ni pawhin a hriat.
A bu ziaktu K. Vanlalauva hi pa hmel fai veng vawng tak mai a nih angin a rilru pawh tluang viaua sawi a ni a, Mizoram Sorkarah tum thum lai Minister alo nih tawhnaah leh Party hruaitu alo nih tawhnaah pawh sawisel hlawh loh pawl tak a ni. Mi chak tak tia sawi tur pawh a ni lem lo nain sulhnu pawr a neih hriat a ni lo bawk a, Politics Platform-ah ngei pawh a hming hi a ri ring lo pawl a ni thei awm e. Chuti chung chuan Party lamah a phusa berte zingah a awm reng tho a, Pawl khaikhawmtu ber tih theih a ni hial ang. A mimal chanchin chhui pawhin ram leh hnam tana a penchhuah atangin hruaitute kaihza veng tu berah awmin dinhmun pawimawh tak tak a chelh a, vawiin thlengin rinawm takin hruaitu zingah ala awm zel a, chanvo pawimawh tak a chelh loh lai hi a awm meuh lo a ni. Hei vang hian a lehkhabu ziak pawh hi ama tawn hriat tam tak a awm ang tih a rin theih nghal maiin thudik tak a ziak ang tih pawh rinhlelh rual a ni lo.
Lehkhabuah hian phek 343 a awm a, heng bakah hian phek hmasa lamah phek 15 lai chu thuhmahruai leh thlalak (black & white)te awmin phek number pek a ni lo thung a, chutiang bawkin a bu chhung laiah phek 8 lai chu thlalak (colour)in a khat vek bawk. Lehkhabu dang ang lo takin a tawp lamah hian lehkhabu rawnte hi a ziak lang lo a, hei hi phek hmasa lamah hian sawiin ama dairy leh a note bu bakah ama tawn hriat ngei atanga ziak a nih thu a sawi a, kum 2015 ah khan he lehkhabu hi alo ziak tawhin tun ami hi chu second edition niin revised, enlarged leh re-edited a ni. A chhung thu hi hawrawp hraw lama ziak a niin chhiar a hahdam hle mai a, hawrawp ziah sual pawh a awm meuh lo. Bung 37 ah thenin chung bungahte chuan thupui tenau 1 – 7 dah zelin chhiar nuam tak tura tawi tetea ziah a ni tlangpui. Mimal thlalak hi a remchang laiah dahin a thenah chuan phek khata pahnih dah pawh a awm zauh zauh bawk a, a vaiin mimal thlalak hi 39 dahin a dang 20-te chu a huhoa thlalak leh In leh hmun leh ram thlalakte a ni bawk.
Phek 1 naah hian Oct. 22, 1961 ah Mizo National Front (MNF) Pu Laldenga kaihhruaiin an din a, a dintute hi mi pariat lek an ni nghe nghe a rawn ti a, helai hi tlemin han sawizau hlek ila: C. Hermana ziak ZORAM POLITICS THLI TLEH DAN Vol – 1 phek 68 – 74 chhung thu kan chhiar chuan Oct. 28, 1961 (Inrinni) zana Pu Laldenga te In, Tuikhuatlanga mi pariat kalkhawmin MNF din a nih thu a sawi a, hetiang chiah bawk hian R. Vanlawma pawhin KA RAM LEH KEI phek 261 ah a rawn sawi. C. Hermana ziak chiah hi R. Zamawia pawhin ZOFATE ZINKAWNGAH tih lehkhabuah hian a rawn la chhuak ve leh bawk a, hei vang hian tuna Official taka Oct. 22, 1961 pawm a ni ta hi kei chuan a chhan ka hrethiam chiah lo a. Ka hriatna tlem vang pawh a ni ang e.
Tin, Pu Laldenga hoa MNF din hi mi hrang hrang ziak lo chhiar tawh mah ila L. Keivom ziak aia chianga hi ka la hmu hauh lo mai a, ZORAM KHAWVEL phek 259 ka chhiar atang hian Pu Laldenga leadership neih that zia leh fakawm zia tam tak ka hriat phah a ni. L. Keivom hian Zikpuii pa ziak (Tun kum za chhunga mizo fate 1872 – 1972) atanga a lakchhawn a nih thu pawh a sawi. Chutah chuan District Council Cashier atanga Laldenga ban a nih thu Court-a khin a niha hnehna a chan hnuah pawh District Council hruaitute chuan an lak leh duh loh avanga Cultural Society a din a, tam avanga Mizo Union sorkar tlin lohna chu nasa tein kawng a han zawhpui phawt a. Tam laia a pawl din Mizo National (Famine) Front chu Politics ah a let a. Chumi atang chuan Independence duhna thinlung neiin mipui a hmin chho ta a tiin a sawi a. Amaherawhchu helaiah hian C. Hermana bawk hian a lehkhabu phek 74 naah chuan ‘Mi thenkhat te’n MNF hi Tam Do Pawl (Famine Front) an tih atanga rawn inlet chhuak chho anga an sawi thin hi keimahah chuan a dik lo hul hual’ a rawn ti ve thung. Engpawh nisela, Pu Laldenga hian heti taka mipui a hneh thei hi mi chungchuang tak a ni hrim hrim.
Bung khatna atang hian thu bengvarthlak tak tak min hrilh a, lehkhabu dangah pawh kan la chhiar ngai lohte a nih hlawm bawk avangin min ti bengvar hle mai. Bung 6 na atang hian chhungkuaa buaina lo awm tan dan kan hmu a, a bul tak hriat har tawh mahsela President ber Dacca lama a awm tam ber avangin mi thenkhatte chuan ‘A hote zingah ramhnuaiah pawh a khawsa ve peih tawh lo’ tiin an sawi sep sep atang hian chhungkuaa buaina bul hi lo inrhchhuak a ni mai awm mange a tih theih. Pu Denga ngei pawh ni hnih lek chama Maikhawr Capital-a a rawn chhohnaah chuan boruak awmdan chu hrethiam nghalin ‘engkim kan inhrilhfiah fai vek a tul a nih hi, chuti chung pawha thil hre thiam duh lo lui tlat kan nih erawh chuan a kal tlan theih ngang loh a ni mai’ tiin Thingpui inhona an buatsaih bawk a. Chu hunah chuan Minister zingah Pu Ngurkunga tih chauh loh chuan Pu Laldenga chu zui zel hasa an ti tawh niin alang a, Minister zingah chuan R. Zamawia, Defence Minister thusawi a rawn lachhuak nghe nghe.
Nimahsela a hnu lawka President thlanna neih a nih chuan President chuh tur hian Pu Laldenga hming chauh alan bawk si avangin Election Commission chuan kum nga chhung atana Pu Laldenga bawk chu President atan a puang leh ta tho a. Pu Laldenga lah chuan Cabinet ruat thar hman loin Dacca lamah a liam leh thut bawk si a, Vice President S. Lianzuala leh Party hruaitute kutah thuneihna a hnutchhiah ta ringawt a ni. Hetih hunlaia Laldenga Cabinet Minister-te chu:
Pu Ngurkunga, Health & Publicity
Pu H. Thangkima, Supply
Pu Lalhmingthanga, Foreign Affairs
Pu C. Lalkhawliana, Finance, etc
Pu R. Zamawia, Defence

Kum 1971 May thla tawp lamah chuan Pu Laldenga chuan Cabinet member ruatin heng mite hi a Cabinet Minister atan a ruat a:
Pu Ngurkunga, Health & Publicity
Pu Rualchhina, Finance
Pu Lalrinchhana, Defence, heng bak a dangte chu la ruat belh leh zel tur a ni.
Hetih lai hian chhungkaw buaina chuan zual lam a pan zel nia hriat a niin inkawmkhawm ruknaahte chuan ‘ralthuam a theih zah zah kenga India-a tlan luh’ sawite pawh an awm ta hial a. Chutianga thil pawi a thlen hma chuan tiin a hnarkaitute chu May 13, 1971 ah chuan Pu Ngurkunga tih chauh loh chu Vice President hlui Pu Lalnunmawia hoa man an ni. He manna order hi khawi atanga chhuak nge tih erawh hriat a ni lo a, silai a rik mai hlauhawm tak a ni nain silai a ri lo hlau a. A Dum Pawl hruaitute mi 6 te chu man thut an ni. Anni bakah hian Sipai lama hruaitu 4 te pawh man tel an ni bawk. An zingah hian Senator leh MP te pawh man tel an niin ziak a ni bawk a, an hming erawh tarlan a nit a chiah lo. Heng an mi mante hi Khakrachari Jail, Tripura depah dah an ni a, thilsual tih vanga man an ni loin politics-a ngaihdan in an lohna avanga man an nih avangin ngaihsak pawh an hlawh a ni awm e.
(A thui lutuk lohna turin duh tawk rih ila, remchangah kan la chhunzawm leh dawn a nia.)

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427