- Mahmuaka Chhakchhuak
THUHMA:
Haulawng bul Hmuntlangah kalin chawhmeh chi hrang hrang kan hawn a, tlai lama In ka tlen chuan Cell Phone ka han bih zawknaah Zualko thu ka hmu ta a. Mizoram pa lar leh hmingthang zing ami Pu Hranghrima (Dr. Lip) Bazar veng chu tun mai dar 6;22 PM ah khan Civil Hospital Lungleiah a thi. Zanin Lumen a ni ang a, Ni 23, 1, 2022 Chhun dar 12;00 ah Vui a ni ang tih thu ka hmu thut mai chuan min thawng hle mai. Naupang chhia mai kan nih lai atang tawhin a thuziak hi ka lo chhiar fo tawh thinin, a bik takin Makedonia Chanchinbuah phei chuan kum 1989 daih tawh atangin thu alo ziak tawh a, chawl loin a ziak char char a, Makedonia Chanchinbuah hian vawi 1640 vel zet a chhuah hman a ni. Amah hi lehkha chhiar zau tak a niin a hriatna pawh a tha a, a kianga awm pawh a nuam viau thina sawi a ni.
MI CHHUANAWM A NI:
Pu Hranghrima (Dr. Lip) hi mi chhuanawm tak niin Thu leh Hla lama tuimi a nih ang ngeiin a tuina kawng taka chawimawina chi hrang hrang a dawng hi a fakawm lehzual a. Chung a lawmman dawnte chu:
• Kum 1997 khan Thu leh Hla lama a tawhhlawk avangin California University, USA chuan Ph.D (Literature) an hlan.
• Kum 1998 ah Best Citizen of India Award hlan a ni.
• Kum 2005 ah Art & Culture Deptt. Mizoram leh Mizo Writers Association tangkawp chuan Literary Award an hlan.
• Asia rama mi larte chanchin ziahna, Reference Asia-ah tarlan a ni a. A chanchin hi Indo Amercan Who’s Who, Indo European Who’s Who-ahte tarlan a ni bawk.
• Khawvela mi lar leh sulhnu nei thate chanchin ziahna, Curriculum Vitae International (World’s Who’s Who of men and Women of Distinction) ah Dr. Hranghrima hming leh chanchin hi tihlan a ni.
• Lunglei khawpuia mi bikte thlanna LUNGLEI AWARD 2014 ah Lifetime Achievement Award, LEITLANGPUI NOPUI hlan a ni bawk.
Heng a lawmman dawn te leh chawimawina a dawn zawng zawngte hian ‘Mi bik’ a nihna a lantir a, mi nazawng tana dawn ve mai theih loh leh lawmman ropui tak takte a ni. Amah ngei pawh hian Lehkhabu 4 lai alo ziak tawh bawk a, chungte chu:
• Lalnu Vanduai (Unfortunate Queen)
• Boxing Champs (Heavyweights)
• Tuarna Rapthlak (Untold Sufferings) Vol. I – III
• Thilmak lawrkhawm (Collection of Amazing Facts) Vol. I – IV
MAKEDONIA CHAMPION PUITU A NI:
Makedonia Weekly Magazine hi kohhran mal ta bik pawh ni loin April 18, 1971 atanga tihchhuah tan alo ni tawh a. Kawng hrang hranga rawngbawlna neih a nih bakah thu leh hla hmanga nasa taka rawngbawlna neih a niin Kartin chhuak chanchinbu buatsaih a ni a, chumi bakah chuan lehkhabu pawh chhuah thinin lehkhabu hi 29 lai an lo chhuah tawh a ni. Tv. K. Sapthanga (tuna Pi Lalrinpuii pasal hi) hi Makedonia chawmin kum 1979 ah khan Serampore Theological College-ah BD a zir tawh bawk a. BD a zawh hnuah hian kum 1982 atangin Makedonia Office-ah Administrative Secretary hna a thawk a, kum 1988 – 1989 ah khan M. Th zir lehin kum 1999 – 2004 ah Ph. D (Missiology) a zir leh tawh bawk a. A ni hi Makedonia-ah hian Dr. Lip hi sawm luttu a ni nghe nghe a, kum 1989 atang khan chawlloin thu a ziak ta char char a ni.
Tichuan Makedoniaah chuan thuziak ta char charin kum 32 chhung a ziak a. Sermon leh Article mai bakah Zawhna leh chhanna ang chiin vawi 1640 vel lai chu a thuziak hi a chhuak hman a ni. Heng bakah pawh hian telephone leh hmaichhana zawhna hi vawi 5000 vel lai a dawng hman awm bawk e. Heti tak maia Makedonia a a inpekna hi a ropuiin a chhuanawm hle mai a, mimal tak pawhin amah aia thuziak hnem hi an awm kher lo mai bakah, amah anga Pathianthu leh thil chi hrang hranga zawhna dawng hnem hi an awm kher awm lo e. Hei vang hian Makedonia Champion puitu dik tak a ni tihloh rual a nilo a, a rawngbawlna hi theihnghilh chi rual a ni lo ang.
KA MITTUI TI TLATU A NIH DAN:
Dr. Lip hi sawi tawh angin naupang tak kan nih lai atang tawhin a hming ka lo hre tawhin a thuziak hi vawi tam ka lo chhiar tawh thin a, hei vang hian a hmel hi hmuh ka chakna a rei tawhin hmaihma ngeia biangbiak chakna hi ka nei fo tawh thin a. Hei Lungleiah kum hnih emaw dawn chu ka han awm takah hian hun remchang ka zawng foin a hmel hmuh theih hun tur hi ka dap ru fo thin a, nimahsela keima thatchhiat leh inthlahdah vangin hun tha ka bawhpelh ta si a.
CoviD hripui lengin kan nunphung zawng zawng a tihbuai vek avangin pawn chhuak tlem zawnga hun hman alo ngai tain midang Ina lente chu alo nawm chiah loh bawk avangte chuan ka tawmim thei riau mai bawk a. Chutianga hun kan hman reng lai chuan a chanchin ka han hriat leh meuh chuan CoviD hriin a man thute chu a niin a hnuah phei chuan Damdawiina a awm thu chu ka han hre leh ta zel a. Lunglei Civil Hospital-ah chuan amah tlawhin a kan theih hram lawng maw ka tih pawh chuan hrileng vang bawkin damlo kan an lo remti lo zel bawk nen. Remchang deuhin a fanu (Salem venga pasal nei) nen kan inhmu fuh hlauh mai a, apa (Dr. Lip) chanchin chu dilchhut takin ka han zawt ta ringawt mai a, dam vat sela ka duh a, thu leh hla hmanga a rawngbawlna chhunzawm leh vat thei tura ka duh thute pawh ka han sawi bawrh bawrh bawk a. Nimahsela a lo heti ta mai si a.
A thih thu ka han hriat tirh chuan a ruang tlaivarpuinaah (anmahni In lamah) kal ka han tum a, kalpui tur ka neih loh bakah hrileng vangin pumkhawm alo rem chiah bawk siloh avang chuan zing lamah ka kal zawk mai ang ka ti a. Zing khua alo var a, ka insiam sawk sawk a, ka thian pakhat chu kalpui turin ka han sawm chuan alo hman bawk siloh avangin keimahin ka kal ta a, Bazar vengah kalin dawr pakhat lo inhawngah hian Dr. Lip te In awmna lai chu ka han zawt leh a. A ni chuan ‘la kal zel la, kawngpui kamah mi an lo awm teuh mai ang’ tia sawiin kalna tur lam min kawhhmuh bawk a. Ka kal zel a, ka thleng ta. An In tualah chuan ka han thu hahdam hmasa te te ah muangchangin Inchhung lamah chuan ka thu lut ta a.
Ka han hawi vel a, ka hmelhriat tumah ka hmu lo a, min hria awm pawh tumah ka hmu hek lo. Nimahsela inthlahrung thei ka ni lo tiin a ruang awmna lamah chuan kalin kum tam tak a hmel hmuh ka lo tum tawh Dr. Lip ngei chu a hmel ka va hmu ta a. Kuang mawi takah hian a ruang chu an lo mutin a nghawng chin hi puanin an lo khuh a, a ruang chungahte chuan pangpar mawi tak tak an dah bawk a, inthlahrung lo takin a ruang bulah chuan thuin chiang takin a ruang chu a ke hmawr lam atangin a chhip chhuak thlengin ka han thlir a. Chumi hnuah chuan a hmel chu chiang lehzualin ka han thlir leh a.
A hmel chu ngainatawm hmel tak niin hmai dung sei lam leh mizopa hmel tak a ni. A biangkite chu midang zawng aiin a inhmeh bik em ni aw ka ti hial a ni. A hmelah chuan mite lo sawi thin angin inngaitlawmna hmel hmuh tur ala awmin mite tana malsawmna tam tak thlentu a nihna pawh chu paihboa awm chuang loin chambang engemawzat zuk la hmu theiin ka inhria a. A hmui chip hman tawhah ngei pawh chuan fiamthu engemaw tak la sawi chak hmel hi a lang tel bawk a. Chutiang ka thlir reng chuan inngaihtuah lungpuam a awl mai dawna ka hriat avangin ka vei lama nu pakhat lo thu chu Cell Phone pein ‘kapi khawngaih takin ka thla min lo lak lawk mai ta che’ ka han ti a, chutih rual chuan Dr. Lip lu lamah chuan tawlhin ka thuthmun chu ka han siamrem nghal a.
Kum sawm hnih chuang atang tawha a hmel ka hmuh chak leh hmaichhan ngeia biangbiak ka lo chak tawh chu tunah a ruang dai chauh kil tur a han awm ta mai chu pawi ka tiin ka thinlung tinotu a ni a, pa kawm nuam leh mi zangkhai mi a nihna zawng zawng chu kei chuan a takin ka tawng ve hman ta lo a, pa inngaitlawm tak a nihna zawng zawng pawh chu hretu ka ni ve dawn ta lo turte chu lungchhiatthlak ka ti bawk a ni. Tichuan Dr. Lip ruang hnaih atang chuan kalsawnin midang hmachhawn zawngin ka ding a, thu ka sawi zui nghal bawk a. Tirhkoh Paula’n Lal Isua a zawn nasat dan leh a damlaia a hmuh hman loh dante sawiin keimah leh Dr. Lip ang deuh a nih thute ka sawi bakah chuan Lunglei pa mai a ni lo a, Zofate zawng zawng pa a nih dante ka thiam ang tawkin ka han sawi bawk a. Insum har ka ti hle mai a, ka thusawi lai chuan ka mittui a tla hial a. Ka zak viau nain Dr. Lip vanga ka mittui tla chu ka theih tawk a nih zia te ka han hriatin beitham tak mah nisela lawmawm tihna ka nei bawk a.