Sumhmun titi – 7

  • F. Vanlalrochana

GEORGE-A TITI
M. George Christopher-a a nia, Bangalore atanga lo kal a ni. Tlar hnung berah kan thu dun \hin a, Cyber Forensic scientist a ni, a taka ti a ni bawk a, thiamin hre tak a ni. Kan thu dun thina ka tihna hmun hi, LNJN Insitute of Crimnilogy and Forensic science a ni a. India rama zirna hmun pawimawh tak pakhat a ni a. Master degree a zir theih a. Hna vawn lai nei hrang hrangte kan training thin bawk a. Cyber security kan training tumin kan intawng a.Kristian a lo ni ve bawk a. Kan inkawm ngeih hle. Police te, Judge te, Forensic scientist te, Prosecutor te kan kalkhawm a ni.
Phd Degree a nei a. A subject chu Biotechnology daih a ni thung. A titi thin a, ngaihnawm tak a ni. A tia lawm, “India ramah chuan kan zir san poh leh hna avang.
Biotechnology-ah Phd ka hmu a. Cyber Forensics lamah ka kal tak mai hi.
Civil service lam hi ka tum ngai lo a. Ka nu leh pate’n zirtirtu ni turin min duh a. Chumi lam chu ka han hawi a. msc ka zo a. Zirtirtu hna ka han dil a. Ka mark a tha a, Practical teaching leh interview ka ti tha em em a. Ka tling ngai chuang lo. Thla thum chhunga vawi 70 zet mai interview hmachhawn te pawh ka nei. Depression te pawh ka nei ta hial a” a ti!
Women’s College-ah Rs 3000 hlawhin Guest Lecturer te a han thawk nawk nawk a. Mi Research Assistant-ah te a han tang a. Assist tak a ni, Kut hnathawk dik tak a nih thu a sawi. A hnuah Phd te a han ti a, a educational Qualification a tha hle. A thiamna mil hna a awm mai lo thung.
Forensic laboratory-ah DNA Expert hna a lut thei ta hlauh a. Cyber Forensics lamah a insawn leh ta a. Biotechnolgy a Phd meuh han hmuin, a hna thawh chu a dang zar mai.
“Biotech-a Doctorate-in Cyber Forensics lam hna han thawh chu, ho ang reng tak a ni. Ka degree a tangkai lo hle,” a tia lawm. A hna chu thiam viau mah se, India ram a ni miau a, thiamna aia certificate ngaih pawimawhna hmun ni hek, Msc (comp. sc) a zir leh ta nge nge a.
Training kal theih apiang kal ka tum, a ngai tlat a ti bawk a. George-a aia mahni hna tui kha ka la hmu lo.
Career tur hi thlan uluk angai a, mahni subject lah thlan uluk angai. Research tih zui te pawh a tha e, hmalam hunah kan doctorate degree kha a tangkai angem? tihte erawh chhut tel a tha viau a ni. Hna hmuh mai loh vanga zir zawm zel te hi hun khawralna mai mai te pawh a ni thui thei hle.
Nghah peih te hi a \ha bawk a, thawh duh bik neih chiam pawh hi a dik lo bawk a. Kan tum a, kan peih a, kan beih a, kan thawhrim chuan, kan beisei loh lam atangin thil tha hi kan hmu fo zawk dawn a ni.
Tlar hnung berah kan thu dun thin a. Zirtirna thusawi tam tak kha chu kan ngaithla vak lo ve ve bawk a. A taka hman tangkaina awm hek lo le. “Mahni career hi ruahman uluk tur a ni. Sawrkar hnathawk lai lai kan nih pawhin thlen san zel kan duh chuan, thil tangkai tam tak ngaihtuah a, tih te pawh a ngai a ni,” te pawh kan ti nghe nghe.
Pa lian pui mai a ni a, a ke a bilh palh a. A bai suih suih reng a. CBI mi thiam te nen pawha titi tlangkhata dak ho thei an ni. Goerge-a professionalism san zia kha ka ngaihtuah mai mai a. Kristian Tlangval a ni a. Kristian Tlangval chu hetiang hi kan ni tur reng a ni lo’m ni, ka ti a.
Saptawng thumal a tam ta deuh hlek a. Tunlaiin mi tam takin, mizo tawng hman uar an sawi a. Mizo tawng thuziaka saptawng thumal lo awm hi an ngaimawh deuh thin nain, ka han hman ho kha chu, mizo \awnga dah rem lem lo a ni a. Dah luih talh hlei theih pawh a ni lo a. Rem lo deuh dah luih talh, nuih ti za chang mai mai hi a awm thei bawk a. Kan ziak ang ang hi tu tan mah hriatthiam loh tur a awm loin ka hria.
George-a titi hi ngaihnawm intih ve ngei ka beisei e.

SILAI VANGA THIHNA (RAMSA EMAW A TI A, A KAPHLUM)

Silai hmang hian thih dan chi hnih a awm thei.

  1. Mi amah a inkahhlumin.
  2. Mi dangin an kahhlumin.
  3. Mahni inkaphlum hriattheih dan:-
    a) A tlangpuiin Mipa puitling an ni \hin.
    b) Hnai taka kahna hnuhma hmuh a ni \hin.
    c) Bek, Chal, ka chhung, awm vei lamah te an inkap duh tlangpui.
    d) Hliam chu mahnia inkahtheihna (Inkah remchanna) laiah a awm \hin.
    e) Hliam hawi zawng leh silaimu kaldan chu mahni inkahtheih dan angin awm \hin.
    f) An silai chu nghet takin an hum \hin. A nih loh chuan, an bul hnaiteah a awm \hin.
    g) Inbeihna hnuhma hmuh tur a awm ngai lo
    h) A bul hnaiah inentheihna darthlalang a awm duh hle.
  4. Mi dangin an kahhlum hriat theih dan
    a) Mipa emaw, hmeichhia emaw an ni thei ve ve.
    b) Taksa khawilaiah pawh kah a ni thei.
    c) Thihpui tham hliam hmun khat aia tamah a awm thei.
    d) Mahni leh mahni inkahtheih lohna, remchanlohna laiah hliam a awm thei.
    e) Hliam hawi zawng leh silaimu kaldan zawng chu mahni inkah vanga thleng thei lo zawngin a awm thei
    f) Silai chu mitthiin a hum (hum tir) a nih pawhin a nghet ngai lo.
    g) Silai chu hmuh a ni ngai lo tlangpui.
    h) A hmun hmaah intih buaina hnuhma a awm thei.
    Bengtivar atan ka han sawi hmasa a ni a. \hiandun ram vak inkap an awm fo mai a. Tunhma atangin kan hre fo thin, hemi chungchang hi han sawi ka duh a ni.
    “Ramsa emaw a ti a, a hai a, a kap a, a kaphlum” tih thu sawi tur hi kan hre leh thin a, a zia lo hle mai. Silai hi a hmangthiam tak tak leh a hrechiang apiangin an hlau a, an fimkhur pui \hin an ti \hin a. Silai kan kawl ve a nih chuan, chumi thu chu kan rilrua a riak rengah a thah hle mai. Sa pel kan ni emaw, Mi dang nena kan inkap a nih pawhin, Kan sa kah/mi kah tur chu kan tum ngei, kan sa kah duh ngei a ni em?, Kan mi kah duh ngei a ni em tih chian phawt loh chuan kah loh tur a ni. Mihring leh mihring silaia indona lam chu sawi thui lo ila…kan lo tel ve palh hlauh a nih pawhin, kan thiante hnunglam atang chuan pan loh tur a ni, tih a ni \hin a. A chhan chu, an hnunglam atanga kal chu an hmelma te ni turah ngaih an ni.
    Sa kan pel a nih pawhin, “Ka haia” tih a awm thin hi a mak khawp mai a. Sakhi kan kap duh a nih chuan, Sakhi an ni ngei tih kan chian bal hnuah chauh loh chuan kah loh tur a ni. Savawm nia kan hriat kan mihringpui ngei te pawh, keimahni min bei a nih si loh chuan, hmun hran (distance) atanga kah ngawt mai chu a fimkhur loh thlak hle bawk a ni.
    Kan silai chelek dan tam takah hian silai khawihtlak kan ni lem lo tih a lang fo awm e. Silai license nei mumal loin kan chelek fo bawk a. Silai hmangthiam mumal loin silai kan lawm viau leh sa pela kan chhuak ve fo hi a dik lo a. Sa pela chhuah hrim hrim hi dan bawhchhiatna a ni tawh reng reng bawk a.
    He thu chhiartu zingah ka sawi ang lo tawng emaw, kan chhungte lo tawng tawh an awm a nih pawhin fimkhur tlan nana sawi ka ni e. Silai kawl mek pawhin heng hi hria ila, a dahna fimkhur ila, ramhnuaia kan keng chhuak a ni pawhin a chunga kan sawi takte khi hriatreng a tha. A \ha ber chu, tihloh hi a ni ber mai.

MIPOTY FOUNDATION DAY LEH ROKUNGA PIAN NI

Naktuk February ni 20 hi kohhran pawn lama ka inhmanna pawl tlêmte zinga pakhat, Mizo Poetry Society din ni a ni a. Upa Rokunga pian ni a ni a. Chumi den chhena hemi nia Mipoty hi din kan ni bawk a. Mizoram State day a ni bawk.
Mizo hla phuah thiam ropui pahnih, Upa Rokunga leh Upa Hmara (Awithangpa) te chungchang hi tawite ka han sawi chhunzawm teh ang.
Mi ropui tak tak, mi lar leh langsar tak takin kohhran an belh tlat hian Pathian ram tan a tha em em mai a, kohhran tan pawh a hlu em em a ni.
Mizo Khawvel hluia hla phuahtu ropui bera chhla ngam tur Upa Hmara (Hmarlutvunga-Awithangpa) te kha an lo hlut thinin, miin an lo ngaisang a, inkhawmpuiah pawh amah hmu duh kha an lo pungkhawm thin a lo ni a. ‘Celeb’ tak tak a lo tling.
Presbyterian kohhran hi Presbytery pathum chauh an nih lai kha chuan, an nghahna hmun kha ram pumah hriat an hlawh thin avangin khaw lian deuhte chuan, thlen a chak hle thin a. Zosap leh mi lar deuhte an kal phei chuan mipuiin an hlut hle thin.
Upa Hmara te pawh khan, Champhai Presbytery leh Biate Presbytery-ah te chuan, amah hluta, bawrtu a ngah hle a ni awm e. Presbyteryte pawh a ti lar leh zual a ni awm e.
Pu Hluia ( DE Jones- Zosaphluia) Mizorama a lo thlen silver Jubili-an lawm tum pawh khan, Upa Hmara hi, maubuang atangin ava tel ve a.
“Finna tui fim li kuang zauvah
kan inbual zoram a fai ta” tiin hla a phuah a ni.
Mizo khawvel thara hla phuahtu ropuia bera chhal ngam tur Rokunga kha kohhran upa tho a ni a. Upa Hmara tel vena, Champhai Presbytery-ah hian a palai ve a. Champhai kawnga buh hmun a han hmuh chuan,

“Tuisen hnar zohmun zawl khi chhaktiangah,
Lentu chawi vel a zawl cham del e,
tahchuan chhingkhual thinlai riangte’n ka hawi vel a,
Fangrawng hmun nuam leh mawi leilet zawlah,
Damte’n a sirah chuan sen tui a luang;
Chalthei par thing vulmawiten a bawk a,
Lung min len tawn leh ni awm tak ang maw!” tiin hla mawi tak a phuah ta a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427