- Zirsangkima
Thingtláng khaw pakhatah hian chhúngkaw hung tak mai hi an awm a. Chhúngkaw pa ber chu an khaw mipuiten an khawtláng enkawl tùra a thlana an thlan, an Village Council President a ni nghe nghe. Fa panga a nei a. An fa ú ber chuan Shillong-ah MA a zir chhuak a; a pa hna lam a enpui hman loh laiin a naute chuan an pa chu an theih ang kawng kawngah an \awiàwm \hin.
An fapa upa berin lehkha a zir chhuaha an khaw lama a rawn hâw chuan an khaw mipuite tìtî a hria a, a rilru a na kher mai. A pa chuan an khaw tána hmasâwnna hna thawh tùr zawng zawng a pumbilh vek a, a ei rûk theih anga tam a ei ru \ún \ûn mai. Chu chu an khaw mipuite chuan an hai dèr mai si lo a. Tin, a unau dangte leh an chhúng dangte paw’n a pa sum tih chingpen dàn zawng zawng chu an hre ve vek tho a; mahse, an khak ngam lo mai ni loin a ei rûk sum chu an chenpui a, nuam tàwl nán tak an hmanpui hiau hiau miau si!
Ani an unaua upa ber, a pa tha chhang la dãwltu tùr ber leh an unaua lehkha zir sáng ber chuan an khaw mipui thinrimna leh an ànna zawng zawng chu a tuar dam thei ta tlat lo! A pa chu zanriah ei khamah a tìtîpui ta a.
‘Ka pa, khawtláng hmasâwnna tùr sum i ei rûk zozai hi kan khaw mipuite hian an hai miah lo a nia aw … nakin zêla kan chhúngkaw mualphona zakhua tùr a la ni dáwn tlat. I thil chìn hi sim teh khai. Tûna pangin kan mualpho tawh sa reng a nih hi…’ a fapa chuan a ti chhuak ta hlawl mai a.
A pa chuan, ‘Pathian khawngaihna zárah mi pawisa, naia khat mah ka la lâksak lo!’ a ti tlat mai si!
A fapa-in, ‘I lâksak thu i sawina, i âw an thunna (voice record) ngei pawh a awm vek alãwm. Kan khaw mite hian dâwt an sawi lo ang,’ a tih paw’n a pa chu a la \ang lui ngam tlat si a; a zak chuang bawk lo a!
‘Hetiang zêl i nih dáwn chuan ka pa, ka zah khua a sei dáwn êm mai; Aizáwl lamah hna ka zuk thawk ang e,’ a fapa chuan a ti ta a. A puanthuah a tél ta mai.
In a chhuahsan dáwn chuan a fapa chuan, a chhúngte mang \ha nán tiin, ‘Bye,’ a ti zauh a.
Chutah le, a pa ber chuan, nui huah huah chungin, ‘Bye bye…’ a ti lêt a. A nu te leh a patea te, a nau dangte pawh chuan, nui uar uar chungin, tham lo leh diriam takin, ‘Bye bye, i va ngaihawm dáwn ve aw…’ an ti ta sup sup a. A ti \antu chu an chhúngkaw lú ber, ei ru pa, an pa ber chu a ni. Ani chuan ‘Bye bye…’ han tih ringawt pawh chu a la duh tâwk lo, ‘Naktûkah lo hãw leh nghâl rawh aw,’ diriam tak chuan a ti zui leh kher bawk a. A la nui huah huah reng a. A la zak chuang lo a!
A fate leh a nupui te, an chhúng dangte paw’n fiamthu thawh nán taka a fapa lehkha thiam leh a fa ú ber hmanga uan khum chunga an han bye bye vêl chu khap tùr ber a ni asin maw le! Mahse, khap a hnêkin a \antu leh a uar ber a ni lawi si a!
An nui leh an khêk thãwm a ring a, an \awng lung lung bawk a; an \henawmte beng thleng pha lo chi rêng a ni lo a, an hre pha ngei a. An VCP leh a chhúng dangte pawh chu an dem rawn a. An chhúngkaw chanchin chuan khua a déng chhuak thuai a. VC thlan leh huna tùna an VCP leh a mi leh sa reng reng bye bye ve vek tum chu an pung ta thúr thúr a…
Chutianga diriam tak chuan pa berin a fapa chu a thlah tùr a ni rêng em? Ni lo. A ni lul lo! Pa a nihna a\ang pawhin a tih tùr a ni mawlh lo. Mizo a nihna a\ang pawhin a tih tùr a ni chuang lo. Kristian, Bible chhiara chhúngkaw maichâm hun hmang ziah \hin tán phei chuan a tiha a tih hlek lo tùr thil a ni! A ei rûk avànga chhúngkaw an mualpho hnua chhúngkaw mualpho nawnna thlentu a ni tih a inhre ‘duh’ chuang dèr si lo a. Zah a hnêkin a uang ang tulh tulh a!
He mite chhúngkaw khawsak dàn hi kan ram rorèlna in kalphung zu ni ta a le! A va han pawi vawng vawng tak! Mizo Kristian rorél kháwl pawh kan ang ta nek lo! ‘Nghah loh dàwr’ nei \hin Mizoten duh taka kan thlan tlinte awm duh dàn a ni ta si a le! Thlan lalate chuan pawi pawh zu ti chuang lo a! Tin, an zak chuang lo a!
Thiam chan tumin, a tûkah, ‘Nge, min bye bye hmasa a nih kha!’ te an ti leh vêl! An zak chuang lo a!
‘Hnam dangte pawh an rorèlna inah an insual lo chauh alãwm,’ tia chhan tum phêtte kan awm emaw ni! Insual tum uai uaite chu hnam dang alãwm an nih! Mizo an ni ve hleinêm! Kristian hlang, Bible chhiara inkhâwma \awng\aia Pathian Nung betute an ni ve hlei nêm! Kei, ka thlìrna tarmit hi a power a chak lo nge ni, an thiamawmna lai-àwm ka hmu fiah ve thei hauh lo mai! Kei zawngin, an nikhualohna nikhualo tak mai hi ka hmu fiah tulh tulh zêl! Chutih rual chuan, khatia an in-bye bye laia che ve eih lo Minister pahnih khat an awm. Mipuiten tute nge an nih kan hria e.
Plagiarism awmzia, Indian Copyright Act 1957 te, University Grant Commisssion (UGC)-in July 23, 2018-a Plagiarism chungchánga hriattírna (notification) a chhuah pawh en nacháng hre loa \awng pàwr êm êm ngam tlat te, a \hen fanu daktawr hrilh chawp hnu pawha ‘Play Clrearism’ la ti ta \âlhte dàn siam kan ring \hin chu a nia le! Kan khawvél hi a éng phét phét lo hle! Chutah, hêng kan thu ziahte leh social media lama anmahni kan duh khawp lohna mipuiten kan au chhuahpuina chhiar duh lo \hiau an la ni zui leh ta zêl bawk si a…
Nichina kan sawi chhúngkua ang khán, nakkum inthlan hunah, mipuite hian rorélna in sánga ‘Bye bye-tute kha’ kan bye bye lêt ve duh mai ang, tih a hlauhawm rum rum e, ka ti ta a…