Mizoramah a kum telin internet kaltlanga pawikhawihna a thleng tam zel a, tun hnai kum hnih chhunga Mizoram police-in internet kaltlanga pawikhawihna thubuai an khawih zinga thubuai tam ber chu pawisaa inbumna a ni.
The Zozam Times zawhna chhangin CID (Crime) hotute chuan a kum telin Mizoramah internet kaltlanga pawikhawihna a pun zel thu an sawi a, “Tun hnai kum hnih chhunga cyber crime thubuai kan buaipui zingah zaa 70 lai chu pawisaa inbumna thubuai a ni a, pawisaa inbumna hi a tam ber,” an ti.
CID (Crime) hotute chuan social media application hrang hrangah account lem siama mi bum \hin an pun thu sawiin, Facebook emaw, thil dangah emaw hian hriat chian lohte biak tlangnel lutukin thil pawi a thlen thei tih an sawi.
Hriat chian loh a\anga whatsapp emaw, facebook emaw-a video call dawnte chu chhan loh a him tih an sawi a, “Police-ten thubuai kan khawih zingah hriat chian lohte nen video call-a inbiaa sex chat an neih luihpui a, in-black mail leh a thleng fo,” an ti.
Internet kaltlanga sumdawnnaah pawh fimkhur a \ul hle tih CID (Crime) hotute chuan an sawi a, “Facebook-ah group kaltlangtein lirthei hlui leh thil dangte an zuar a, a leitute hnen a thlen hmain pawisa indil lawk an ching \hin,” an ti a, pawisa inpek tawh hnua an thil lei an dawn leh theih si lo, thil zuartu biakpawh theih tak loh a awm fo tih an sawi.
Mizoramah cyber crime police station hawn a nih hnuah thubuai ziah luh a pun dante sawi bawkin, May, 2020-ah hawn a ni a, hemi kumah complaint 177 an dawng a, 2021-ah complaint dawn a punga 428 lai a tling a, kuminah January a\anga March thla thlengin complaint 120 chuang an dawn tawh thu an sawi.
THE ZOZAM TIMES zawhna chhangin State bank of India (SBI) Regional Business Office (RBO) hotute chuan khawi bank pawhin an hnuaia account neite hnenah an user name emaw OTP te an zawt ngai lo tih a sawi a, mi bum hmang te’n bank-a thawk anga in sawia OTP an dilin rinhlelhawmah ngaia pek loh a him thu a sawi.
Online hmanga form fill up na kawngah bank reng rengin password, ATM pin emaw OTP te fill up tura an tih ngai loh thu sawiin,”Eng thilah pawh online hmanga form fill up a ngai ah, ATM pin emaw, bank account number te ziah tel ngai a awm chuan in bumna lam hawi a ni theih a, fimkhur a tul,” an ti.
Internet kaltlanga bumna tawng palh te chuan account an neihna bank hnai ber pan vat tur a nih thu sawiin, an account chanchin kimchang hrilh hriat a, an account chu block tir nghal vat thin turin mipuite an ngen tih SBI, RBI hotute chuan an sawi.
Internet banking-a in bumnaah hian mi sualten thil thar an chin chhuah chhoh zel thu sawiin, nikum lama inbumna ang kha mi sualte hian an hmang chhunzawm duh tawh lo a, kaw dang an ngaihtuah zel tih a sawi a; chuvangin, hemi kawngah hian mi thiamte rawn a, bumna an tawn loh nan in chhiar zau te pawh a tul thu a sawi bawk.