- TC Vanlalruatliana, HBC
He thupui “Jail Tang Nun” ka han tih hian jail tang ang tak tak ni loin, jail tang ang chiah a kan nun a awmna ang a ni. Jail tang chuan engmah an ti thei lo a, an duh ang pawn awm an phalsak lo a, an nekbet hle a ni. He essay a ka rawn sawi ber tur chu kan Zoram ah hian chhungkuaah emaw, pawl emaw, thian ho zingah emaw eng kawng ah pawh a ni thei awm e. Chung a kan nihna, kan awmdan leh kan nun kan lo hman dan leh kan hun tawn ang tlangpui thil awmthei leh a then chu a tak ngei a thleng te pawh a awmthei. Tiang lam hawi chuan ngaihtuahna han hmang dawn ila tha nge.
Mizoram bik a kan nun ho na leh mipui chen ho na ah, kan khawvel a chhe tawh nge mipui mimir hrim hrim kan hma kan sial nge kan duham, heng lo pawh kawng tam tak a awm thei awm e. Kan khawtlang, kan veng chhung nunho naah pawh a mipui ten hruaitu atan kan duh ngei kan thlang thin a, mahse kan ti teh ang. Hruaitu an han thlang cheng a kan nekbet in kan sawi zui nghal a, tumah kan famkim thei lo chuvang chuan an thiltih ang ang te pawm a thlawp tur kan nihzia inhria in, an thil tih sawisel mai lova chuti tur zawk chu a ni, chutiang chuan a tha ang tia thurawn pe tur zawk kan nihna hi hre reng ang u. Khawtlang/Vengchhung hruaitu nihna avanga chhungkaw dinhmun tih that beisei in an hruaitu nihna hmangin pawisa tam tak an puk a, an pawisa puk lam ngaihtuah loin kan duh duh danin kan sawisel a, dik lo thei ang berin kan chhuah a kan nekbet mai ni lovin, an nun zawng zawng kan tihchhiat sak vek thei a ni. Lawm te lawmpui thei tur leh tap te tah pui thei turin kan rilru ngaihtuahna bawlhhlawh tak mai hi kan peihbo a tul hle a ni.
Tunlai Covid-19 boruak ah ngei pawh veng tam tak ah chuan hruaituten (VLTF/LLTF) ngam zawng deuh te, huat zawng deuh te, duhsak bik te neiin Dan(SOP) an kalpui thin a ni. Sorkar in Dan(SOP) a siam a, chumi zul zui chuan mahni district DC in SOP lo siam lehin mahni khawtlang theuhah kan khaw dinhmun a zirin SOP kan han siam danglam ve leh a, a tha hle a ni. Amaherawh chu SOP in a huam ni si, mi hausa tam tak leh an ngam loh deuh chu hriatthiana nen quarantine an ngai emaw, Covid-19 thil ah chuan chhungkuaah harsatna eng emaw pawh tawk se, dan kengkawh loin en liam mai mai a awm nual mai. Chutih rualin mi rethei mahni eichawp thawh chhuah ngai zawk, kan en mai pawh a kan ngam deuh tur ang chi ah erawh chuan Dan(SOP) kan keng kawh leh hle si, mi rethei te nekbeh in an awm a , an rilru ngaihtuahna leh an hmathlir zawng zawng kan tih chhiat sak vek thei a ni. Pangai taka nun an hman pawn an nun a chep in an hreawm tawh tehlul nen, dawm kang thei tu kan ni tih hre reng ang u.
Mihring tupawh khawvel eng kan hmuh tirh a tang hma hun kan nei vek a, a thim emaw a eng pawh a ni thei. A then chu mi lian tak tak, a then chu rethei tak tak pawh kan ni thei, a then chu hruaitu ropui tak pawh kan ni awm e. In sawi neuh neuh leh in beih kan ching viau ta mai hi a pawi hle a ni. Keini ai tha leh nihna sang zawk an nei ang tih hlau in kan nekbet hle thin a, kan rel a kan hek bawk thin a ni. An dinhmun luah tum kha engtiang takin nge an lo sual ve a an lo beih ve tih pawh kan hriat sak loh kha, keini ho hian duh tawkin kan lo sawi thin. Kan itsiknna leh kan duham luatah an nun an hun pumpui kan tihchhiat sak thei tih kan inhriat a va tha em.
Heng lo ah pawh eng emaw hruaitu thlanna tur lo awm ang ta se, theihtawp in kan sawichhia a, an nihna ni miah lo ah dawt in kan hek a, an fanu te hma hun ngaituah miah loin hei chu chu mi fa chu nia tia an sawina tur zawng zawng nen an nun kan tihchhiat sak thei tih kan hrelo nge duham na leh itsik na in kan mit a tidel. An nun, an hun, an ngaihtuahna sengin theihtawp an chhuah ve tih kan hriat sak lo nge, khawtlang leh mipui nun ho naah sawi sep sep kaiin an nun chep takah kan siamsak thei a ni.In tawngkam khat vang khan an nun leh a hun lo hman zawng zawng siam tha atichhe thei kan ni tih in hria ang u.
Mihring hian he khawvel ah hian dam chhan leh tih tur kan hriat lawk si loh kan nei vek a ni. Chutih rualin nu leh pa ten kan fate harsatna pawhhriatpui lo, eng ang hun nge an tawn mek pawh kan hriatpui loh harsatna pawh a kan ngaihsak loh an tan chuan natna hreawm tak a awm a ni. Kan khawvel changkang zelin natna thar mak leh dangdai, a awm tura kan rin ngai loh a lo awm chho zel a, chung nat na pawh sawi ngam lo khawp a an nun kan nekbeh a kan tih hreawm
hi a pawi hle a ni. Tawngkam vin leh thinur tak a an khum nghal te hi kan ching hle a, an awmdan hriatsak si lo in, an han sawi dawn dek dek a thalai chutiang in an awm ngai lo tiin an hanhau leh a, rilru nuamlo takin a n hun an hman phah fo a ni. Heng natna tam zawk hi chu Thalai te natna ti ila
a sual awm lo e.
Chhungkaw hlim leh hlim loh hi nuber ah hian a innghat thui hle tih kan hre theuh awm e. Chutih rual chuan mahni inchhung ngei ah nun chep tak, nekbeh reng a awm ve theih. Unau ah ro ro pawh phalsak in ang lo, khuahkhirh bik em em a awm theih a,hauh bur te, hauh dan in ang lo, nu berin nalo tak tak a a unau te a hauh lai a mittui tla zawih zawih khawpa na tak a tih hrep te, an rilru leh ngaihtuahna hriatpui miah lo a kan tih vak vak hian an rilru leh ngaihtuah na
sualin a lo bei ve thei tih kan hriat a pawimawh hle awm e. Hunpui emaw thian ho thil tih khawmna ah tel ve ngai lo pawnlam nun nekbeh sak tlat te, khuahkhirh lutuk vanga an nun hreawm taka hman tir te hian an zalenna hun hi an hmang thiam lo fo zel. Mahni a khaw har leh mal taka hun hmang a, nu leh pa te mawhphurhna kan tunlai khawvel min hriatthiam pui lo nge an hunlai anga enkawl min tum thin zawk tih zawhna hi a lo piang nghal thuai ngei ang. Zalen taka an hun leh ni te chhiar tir a kan enkawl thiam hi a pawimawh hle a ni.
Nun nuamlo leh hreawm tak a awmtir ai chuan zalen tak chung si in an hun leh i hman dan te hriatpui zawk ila, nun nuam tak leh hlimawm tak an hmang thei ve ngei ang. Hreawm taka kan siam thin hian dippression,anxity etc. natna te neih phah in mi tam tak chuan khuahkhirhna hrethiam lo in an nun hial an chan phah a ni.
Kan sawi tak anga kan nun chep tak kan in nekbeh na zawng zawng te, intluk tlang taka kan nu ho a, milian leh mite thliar lo a, a thlum a al ei za thei turin kan ngahtuahna hmang ila, lalna leh thuneihna hmang thiam in, mi chaklo zawk te nekbet mai lova, dawm kang zawk tur kan ni tih hria ila. Mipui te pawn rilru leh ngaihtuahna tha zawk nei a, mi te tan harsatna siam tu ni lo a, an tan malsawmna ni thei turin kan nu kan siam that a pawimawh hle bawk. Hmeithai leh chak vak lo te dawm kangin kahwtlang leh ram nuam tak duhamna leh itsikna telloin, intluktlang leh inlungrual takin kan nun i hmang theuh ang u.
Heng kan han sawi tak tlangpui te khi a thatlohna lam ni ta se, a thatna pawh tam tak a awm bawk a, chuvang chuan kan rilru ngaituah na kha a zau zawkin han hmang ta ila a tha awm e.