- Reuben Lalnunthara Hnamte
Upa tawngkam han hawh lawk ila; kan naupan ve lai leh tun hun pawh hi khawvel changkanna chu inthlau tak a ni ta a. Kum 2000 hi a thlirin kan thlir pha lo hrim hrim a. Tunah chuan 2023 hial mai kan lo chuangchhuak leh ta. Pathian zahngaihna leh thatna vang liau liau kan ti lo thei lovang. Kumhlui lamahte mi tam takin mual an liam a, mi lar tak tak an chuai a, an liam zel bawk a. Tharthar an lo chawrnova, a hlui an til zel bawk a, chutiang khawvelah chuan kan cheng mek a ni. Kan khawvel hi engchennge a awm dawn a, engchennge kan luah dawn tih lah tu ma hriat ni suh.
Pathian thu hriltu tam tak ten khawvel hmawr tawh zia an sawi chamchi a, thenkhat ten an ngaihsak laiin a then te erawh chuan eng he hu ah mah an ngai lem hlei lo va. Khawvel chu a kal ngaiin a kal mup mup reng dawn a, mi duhamte pawh an duham zel anga, misualte pawh an sual zual deuh deuh dawn a ni tih kan Bible hian min hrilh a ni. Nimin mai a kan kawm mawlh mawlh te kha a tuk maiah mitthi an lo ni leh a, hlimtaka nui bawk bawkte kha, thinrimin an intithiam lo leh a; nupa hlimtaka awm te, a tuk lawkah inthen an lo tintuah leh ta mai a. Thenkhat hautak leh ropui taka inneite pawh a hnu lawkah an intithiamlo leh a, inthen leh ta mai te pawh an awm nawk a.
Chhungkaw hlim em em thin te pawh inthen a lo tul leh si thin a, thian zaho leh pawlhote pawh inthen darh a tul hun a lo awm leh bawk a. Chutiang chuan he khawvelah hian thil hi a inthlak zung zung mai a, kumhlun tur reng hi a lo awm lo. Thenkhat hmana mi hausa leh neinung tak ni thin kan awh em em te pawh tunah chuan an thlahte nen an thawm ri va hriattur awm lo va reh ta vang vang te an lo ni leh bawk a. Kan Sorkarte pawh an inthlak zuta, tunah chuan kan sorkar lai term pawh a lo tawp leh dawnin, inthlante pawh kan lo hnaih leh ta reng mai. Nu duham, pa duham thenkhatte phei chuan thil thar apiang neih an duh a, mahse, an lei seng dawn chuang si lo.
Lirthei nise a thar a lo chhuak reng a, thawmhnaw lah a thar nalh tak tak a chhuak reng bawk. Thil thar neih tum reng renga phe te tan chuan lungawina tak tak hi a awm dawn lo va, an lei seng dawn lo va, an nei seng dawn hek lo. Khawvel thila innghat te tan chuan lungawina kim reng hi hmuh tur a awm lo a ni. Khawvel mihring piang tawh zinga lal ropui leh hausa ber mai Solomona meuh pawh khan – Nupui 700 leh hmei-300 neiin, a mit itzawng a piang a hlah hek lo. Chuti chung chuan a beidawng a, pian loh law law maite kha a duhta rum rum a, he leia a lo piang vet e kha inchhirawm a ti ta rum rum zawk a nih kha. Ani ang tluka khawvel nawmna chen nasa leh hausa an awm lo va, mahse, a chhar chhuah chu- khawvel thil hi engmah lo mai a lo ni tih leh khawvel hoh zia kha a ni.(Thuhriltu 2:9-11)
Kan neih tawk leh chantawka lungawilova kan phe sek mai te pawh hi a atthlak zia hi kan hre thei mawlh lo zawng a nih hi. Fam Lalzova meuh pawhin hla in ‘ Ka chantawkah ka lungawilo, ka damchhan ka luah zo si lo… alo ti vawng vawng mai zawng a nih kha. Rethei, pachhia leh vanduai viaua kan inhriat lai pawh hian keini aia chanchhe zawk hi an lo awm zel. Hausa leh lal tak ni a kan inhriat lai pawh hian keini aia hausa leh lal zawk hi an lo awm zela. Hmeltha leh lar tak ni a kan inhriat lai pawh hian keini aia lar leh hmeltha an lo awm zel bawk. Khawvela lungawina zawngte tan chuan lungawina reng hi alo awm lo.
Khawvel thila hauhsak te, lal leh ropuite, sexa nawmchennate hi hlimna ni ta se, Solomona ang tluka mihlim hi an awm kher lovang. Ringtu inti si a Pathian kan belh tak tak loh avang hian a lawm khawvel thila lawmna kan zawn thin a, kan chantawka kan lungawi theih loh. Eirukna lakah te, sum leh paia duhamnaahte, in leh lo a duhamna kawngah te Ringtu kan nihna hian min veng zo thlawt lo chu a nih thin hi. Lungawina hi hauhsakna te lalna te thiamnate, hmingthanna te ai pawhin a hlu zawk. Khawvel sumin a lei theih loh thil hlu ber a ni.
Sap hmeithai piar pakhat chuan serthlum kung tlemte a nei a, arah duh em em mai a, chu mai chu a pawisa hmuhna a ni a, serthlum chu a intunnunna awmchhun a ni a, a hlim em em mai a ni. Chu hmeithai chanchin chu Queen Elizabeth 1 chuan a lo hriat chuan a awt em em mai a. Chu hmeithai hnenah chuan a nun awmawh zia chu ava hrilh ta a ni. Chu pitar chuan “ Nang chu khawvel nitla seng lova roreltu I ni a. I duh duh I ei thei a, I nei thei bawk a. Kei erawh chu ka serthlum kung tlemte hi ka neihchhun a ni mai a, awh tlak ka ni love” tiin a chhang a. Chutah British lalnu chuan “ Ram nitla seng lova roreltu ni mah ila, kan ram chhunga ka thil neih leh ka ro neihte hi tamin duh duh nei thei mah ila, ka lungawi tak tak chuang hleinem. Nang chu I thil neihchhunah ilungawiin I hlim em em a, heihi a nia ka awhna che. Thil tlemte ah pawh lungawina I nei thei hi ka awhna che a ni” tiin a chhang a ni
Khawvelah hian kumhlun tur reng hi a awm lo va, kan chantawka kan lungawi hian khawvela mihlim ber leh awmawm ber kan ni ang. Kumin kan hman chhoh turah hian eng harsatnain nge kan khawvel leh kan ram hi min hmuak dawn kan hre lo. A pawimawh ber chu Lal Davida’n “ keia tan zawng Pathian hnaih hi a tha a ni” ti a alo sawi hi kan nunah pawimawh berah i nei teh ang u. Harsatna kan han tawka kan beidawn tak tak chuan Pathian lo chu belh tur kan hre chuang lo. Indona te, hrileng leh chhiatna nasa takin min hmuak mek a, Pathian neitu tak tak te chauh hi khawvela mi awhawm leh lungawina kim neitu te an ni dawn si a. Kumhlun loh tur ram khawvelah hian kan innghat nghet lutuk ang tih a va hlauhawm ta em! Ringlo mite chu khawvel hauhsakna leh nawmsaknaah te lo innghat pawh nise an thiamawm e.
HIV tamna State, cancer tamna state, zuk leh hmuam uar tak awmna state, etc, ni hiala hriat kan lo ni ta mai te hi a rapthlak takzet a ni. He kumthar kan lo chuanchhuah hian nasa zawka kan ram hian Pathian kan hnaih a pawimawh em em a ni. Ruihhlo a hluar ta em em a, nula tlangval mai ni tawh lovin naupang thlengin ruihhlo lakah an fihlim ta lo. Mipa lah ruhhlo laka fihlim lo kan tam tak vang nge? Tun tum electoral Roll tihchhuah tharah khan mipa aiin hmeichhia singhnih chuangin an tam ta zawk tlat mai. Mipa hi kan tlem ta tulh tulh tihna em ni ang?Ngaihtuah chian a hun ta. Kumhlun lo tur ram khawvel hi innghana tlak a awm lo ve, Pathian I hnaih zual zel ang u.