- Mahmuaka Chhakchhuak
Mizorama cheng mihring zawng zawng zinga 87.16%-te chu Kristian kan ni a, a dang zawngte chu sakhaw dang ringtute an ni. Kristian nih hi sakhaw dang ringtute aiin a zahawmin a hlu bik em tih lam erawh chuti taka hriat chianna nei lem lo mah ila, kan hriat theih chhun chu Pathian nung bia kan nihna hi a ni a, khawi hmunah pawh tawngtaina nena thil kan tih vek thin avang hian kristian nungchang hi sakhaw dangte aiin a danglam bik kan ti lo thei lo ang.
Kristian-te hun pawimawh berte zing ami Lal Isua pianchampha pawh kan thleng leh mai dawn a, a hun leh ni hi hrereng mah ila kan thleng leh thut dawn chu a nih hmel a, inring taka a hun nghah thlen hi kan thiam lo ni awm tak a ni. Lal Isua pianna hmun tak hi ran chaw pekna thlengah nge ni a hmun dangah tih hi fiah takin kan Bible hian min hrilh loh avangin inhnialna pawh a chhuah phah fo a. Luka 2:7 thuah chuan Tin, a fa tirah mipa a hring a, puanin a tuam a, khualbuka an len ve tak loh avangin ran chaw pekna thlengah a muttir a tih thu kan hmu a. Mari hian a naupai hi ran chaw pekna thlengah a hring nge hmun dangah a hring zawk ni ang tih hi zawhna awm thei leh inhnialna lo awmna chhan tak pawh a ni. Sap tawng lamah chuan ‘Not room for them’ tih leh ‘Not a place for them’ tiiin Bible chi hrang hrangah a inziak a, a khawi zawk hi nge dik a, dik lo zawk tih hi hriatthiam a harin inhnialna a chhuahna chhan tak pawh a ni. Engpawh nisela, tun hunah chuan chulam chu kan sawi thui lo ang a, Bethlehem khuaah a piang tih hi pawm ila a hahdamthlak mai e.
Bethlehem khaw ropuina ber chu kum tam tak liam tawha nausen pakhat lo pian tawh vang a ni. Chu nausen ang chu vawiin thlengin an la piang reng tak nain kha nausen erawh kha chu nausen dang zawng aia danglam leh chhinchhiah tlak a ni a, chunglam arsi ngei pawhin a zui zel a nih nghe nghe kha. Hla tha tak tak phuahtu Patea hian arsi hi a uar hle mai a, Chhun arsi, Bethlehem arsi, Hruaitu arsi, Chatuan arsi, Hruaitu hmar arsi leh Chatuan varparh arsi te hi a hla thuah rem chang takin a hmang hlawm a. Chutiang taka arsi a hmanna te chu a inhmeh em em vek a, vawiin thleng hi kan hla tha berte zingah an la tel a ni. Hetiang taka fakna hla siamtute ngei pawhin an phuah chhan Bethlehem hi khaw namai a ni lo a, kristianna thinlung atang phei chuan khaw pawimawh ber a ni hial awm e.
Chutiang taka khaw pawimawh leh ngaihhlut-awm chu tlangsam leh tlaizawng par hunlai velah ngat phei chuan suangtuahnain kan thleng fo a, tun huna a awmdan erawh kan mitthla niloin kum za tam tak liam tawha a awmdan chu kan mitthla ber zawk chu a ni a. Nausen pakhat lo pian avanga heti taka kan thinlunga Bethlehem alo pawimawh tak nachhan hi sawi thiam a har a, sawifiah hleihtheih pawh a nih lohna lai pawh a awm thei bawk awm e. A chhan berah chuan Lei leh vana lal ber Lal Isua lo pian vang a ni. Chu Lal Isua chu mihring thara min siamtu leh min chhandamtu a ni a, fakna hla siamtu Taisena khan heti hian hla tha tak alo siam a:
Eden par mawi chul hnu ti vul leh turin
Khawvel chhandamtu a lo piang ta;
Pialral nun mawi min rawn sin tir leh theih nan;
Lal chungnung ber in hmun tlawm ber a rawn thlang Tiin.
Eden par mawi chul hnu a tih hi Eden bawhchhiatna avanga khawvel mihring zawng zawng suala kan tlukna a ni a, chu mi chu ti vul leh turin khawvel chhandamtu a lo piang a ti a ni. Pathian nena lendun kha pialral nun mawi tiin chumi chu bawhchhiatna avanga kan lo hloh takah chuan Lal chungnung ber chuan min rawn sin tir leh theihna turin hmun tlawm ber a rawn thlang a ti a. He hla hi a ropui takzet a, Lal Isua inngaihtlawmna leh a inpekna zawng zawng hi amah ringtute thinlungah hian lo thar leh fo sela a duhawm hle.
Kan telloa vanah pawh a tlai tehlul nen hian min hmangaihna avangin Lal chungnung ber chuan hmun tlawm tak a rawn thlang a, bawng inah nausen angin a nu chuan a chawi a, tlawm takin bul a rawn tan a nih kha. Nimahsela thup rual lohin khawchhak mifingte chuan thil pek hlu tak tak nen amah chu chibai an rawn buk a, chutianga chibai an buk thawmah chuan khawvel lalte an buai phah ta a nih kha. Vawiin hunah ngei pawh hian kan Pathian chibai buk avang hian kan chhehvela ringlotute hi buai sela, a ngaihna hre loin mak tiin ka hau sela ava tha dawn em. Ringtu kan nihna avang hrim hrim pawh hian rinawm turah min ngai sela, kan nungchangte hi danglam bik takin min hmu sela ava duhawm em……
Tlawmna puan sin chunga Lal Isua rawngbawlna kha tun hunah chuan thawnthu ngaihnawm tak emaw tih tur a ni ta hial zawk mai a, kan mimal nun atanga chhungkua leh khawtlangah reng Lal Isua hnungzuitu hmel lanna a tam ta lo. Kan Mizo mizia hi alawm Thanpuii Pa khan kum 1960 daih tawha “Kristian mizia reng reng zir duh lo mi, Pathian thu hriltu inti si a, sual lawm mi, rilru taka sakhaw hmang lo a, vantlang ngaiha mawi tur chauha sakhaw ngaihsak mi, a tawi zawngin “Rilru fai si loa puan chang tivar. Mi awm laia an laina ber, mahse an awm loh hlana rel hmang em em, mi chanchin titi tui bera nei mi kan ni leh a. Tualthah te hi sual a nih vanga duh lo ni lo a, dawizep vanga ti ngam lo chauh, a remchan chuan suam leh ruk pawh pawi ti miah lo; thatchhe hle si, taima tak anga lan tum, mahni hlawkna turah chuan mi bum hlum thak pawh hreh lo; mi rinawm anga lan tum theuh, mahse tehna leh bukna dik pawh hmang duh miah lo’ tih dik tumtute pawh haw zel si, mi depde tak kan ni” a tihte hi vawiina kan mizia ala ni reng hian a hriat thin.
Lal Isua piancham kan lawm turah hian kan lawm bera hian kan thinlungah hmun a chang lo ang tih hi thil hlauhawm tak a ni a, amah aia thil dangin hmun a chan tam zawk phei chuan a zia lo hle ang. Inkhawmna hmun chiaha amah fak kan tum te, Biak in chauha Krista an kan tumte a nih phei chuan kan kristianna chu belh chian a dawl loin ennawn a ngai tawh hle tihna a ni bawk ang. Bethlehema naupiang kha chu tlawm takin a piang a, tlawm tak bawkin a nung a, huaisen a hunah erawh a hnungtawlh hauh chuang lo a nih kha. Thih hnu piah lam ram a beisei tlat avangin khawvela a mission chu tha taka hlen a tum tlat avangin chunglam thlir rengin nitin hun a hmang a, a mission-ah a hlawhtling bawk reng a ni.
Ringtu tam takte hian Bethlehem lam kan hawi thin loh vang alawm kan buai a, kan beidawn leh mai thin. Bethlehem lam hawi ila, tlawm taka nun dante hi zir thar leh ila thil tam taka kan buaina hi chinfelin a awm mai thin zawk ang.