HUAISENNA DIK!
- Nawlchunga Chinjah
Mihring hian amah anpui vek mihring hi kawng hrang hrangah ngaihsan leh chung en bik tam tak a nei fo a, chung zingah chuan, mi huaisente hian dinhmun sang ber pawl an luah foin a rinawm. Khawvel hriattham khawpa huaisenna kawnga ngaihsan ka nei teuh a. Hnam dang zingah chauh ni lo, ka mizo puite zingah ngei ngei pawh hian huaisenna kawnga ngaihsan ka nei teuh bawk. Keimah ang tho hi i nih ve ka ring. Kan ngaihsan zawng erawh a inang kher lo ang a. Tin, nang leh kei chauh hi kan ni lo, khawvel pawh ina a ngaihsan berte zing a mi pawh mi huaisente hi an ni ti ila kan tisual lutuk lovang. Vawiin thlenga sipai hruaitu hmingthang tak tak te leh ram hruaitu hmingthang tak takte hi, an hun laia an huaisen bik tlatna avangte, hruaitu dang zawng aia an paukhauh bik tlatna avangte a ni ti ila a sual lo khawp ang.
Khawvel an chhuahsan hnu atanga, kum tam a liam tawh hnu pawh a, khawvela ram hruaitu tam tak an chanchin kan la zir tlauh tlauh a, anmahni ngaihsanna thinlung kan put hialna chhante hi eng dang vang teh vak ni lovin, mi chak an nih leh nihloh te, a tlawm zawk leh chaklo zawka an tan leh tanloh te chu thu dang ni se, an hun laia an huaisena avang a ni kan ti lo thei lovang. Chu an huaisenna chuan mite hriat a nih tir a, chu mai chu ni lovin, mite ngaihsan a nih tir zui bawk a, tichuan, vawiinah nang leh kei hian an chanchin kan lo chhiarin, kan lo ngaisang zuita chu a nih hi.
Vawiin thlenga kan mizo pasalthate zinga Khuangchera, Vana Pa, Taitesena leh mi dang thenkhat an chanchin kan zir a, kan ngaihsan bikna chhante hi eng dang a ni lo, an hun laia pasaltha dang aia an huaisen fal bik vang te a ni mai. Chutiang bawkin, mizo lalte zingah rau rau pawh, chutah, hmeichhia a la ni zui leh lehnghal, Lalnu Ropuiliani kan ngaihsan bik tlatna chhante hi eng dang teh vak a ni hleinem, a huaisenna avang mai a lawm. I nuna i mi ngaihsan ber berte pawh kha han ngaihtuah mah te, an huaisenna avanga khawvel ina an chanchin a hriatzui tak, a theihnghilh theihlohte an ni ang. Abraham Lincoln-a hming i sawi a nih chuan, America rama sal chhuahna dar ri khawng ngam USA President a ni tih i hria ang. Sal chhuahna dar ri kha, dodalna nasa tak karah khan khawng ri ngam lo ta se, khawvel hian vawiin thlengin Abraham Lincoln-a hi heti khawp hian a ngaisangin, a hre lo ang. USA president hmasa ber George Washington atanga Joe Biden inkarah hian, mitena an hriatzui lem loh USA president kal chhuak ta hi an tam khawp a nia.
Thil pakhatah pawh ngaihdan in ang lova, thil thuhmun reng pawh hmuh dan leh thlir dan dang daih nei thin kan nih avangin, mi huaisen kan tehna kawngah pawh kan ngaihdan leh thlir dante a inang kher lovang tih hi chu thil chiang sa a ni a. Huaisenna chi hnih nia an sawi, pawn lam huaisenna leh chhunglam huaisenna kan tehna kawngah ringawt pawh kan ngaihdan a phir thei hlawm viau ang tih a rinawm bawk. Chutiang chu ni mah se, huaisenna kawnga huaisenna duhawm ber tur leh, thlalaitena kan thlan ber tur erawh huaisenna dik, dikna leh rinawmna kawnga huaisenna hi a ni tih kan hriat a duhawm hle mai – nang leh kei hian.
Pawn lam huaisenna aia mihringin a mamawh zawk chu chhungril lam huaisenna hi a ni a, chutah pawh, huaisenna dik, dikna leh rinawmna kawnga huaisenna hi a mamawh lairil ber a ni ti ila kan tisual hran awm lo ve. Pawn lamah hlauh nei lovin, huaisen viau thin mah ila, dikna leh rinawmna kawnga huaisenna kan neih thin loh avangin, eirukna kawngah kan fihlim thei lova, thil diklo leh thalo kan tih phah fo thin chu a nih hi – mi tam takin.
Dik turte, rinawm turte hian huaisen a ngai em em a, mi huaisenlo tan mi dik leh rinawm nih chu changel kunga sawi bel a harsatzia an sawi ang maia thil harsa a ni. Mahni hmaa pawisa tam tak eiruk tur awm reng, eiru duh lova, hnawl ngam tur chuan eng tiang taka huaisen ngai ang maw? Pawisa hlutzia leh pawisa ina thil a tih theihziate, retheih hrehawmzia leh hahthlakziate kan hrechiang a lawm – kei leh nang hian.
Thahrui kan ngah avangte, kan chak that avangtein pawn lamah eng ang pawn huaisenin, hlauh nei lo mi pawh ni ila, chhungril lama huaisenna dik, rinawmna leh dikna kawnga huaisenna hi kan nei lo a nih chuan, nang leh keia nun hi mite tana nunawhawm leh itawm, chawimawi tlak leh fak tlak, entawn tlak leh zir tlak a ni ngai dawn chuang lova hringnunah hian. Mitena min hriat reng theihna tur hnu hma eng emaw tak hnutchhiah tur kan nei lo a nih phei chuan, kan hringnun kawng kan zawh tawpni chu, min hretu tlemte awmchhun te thinlunga kan cham tawpni a ni ve nghal mai dawn a ni.
He khawvel hi mi dawizepte ni lovin mi huaisente dinchhuahna khawvel a nih tlat avangin, nang leh kei hi dawizep thiang kan ni lova, huaisen kan zir a pawimawh em em a, huaisen kan zirna kawngah pawh chuan pawnlam huaisen, taksa huaisenna tia an sawi ai mahin, chhungril lam huaisenna nei tura kan inzir leh buatsaih a tul tak zet a, chhungril lam huaisenna ro ro ah pawh chuan, dikna leh rinawmna kawnga huaisenna nei tura kan inbuatsaih hi thil tul tak leh pawimawh tak a lo ni. Dikna leh rinawmna kawngah huaisenna kan tlakchham avanga sum lakluh milh lova hausa kan tamziate, eirukna a hluarziate, mi rethei leh hausa inkar a zau tawhziate hi hmuh hmaih theih leh hriat hmaih theih a ni ta lo chu a nih tak ber hi – he kan zoram zimteah ngei pawh hian.
Cicero-a’na,”Mi huaisen dik tak chu rinawmnaa khat mi a ni thin” a tih hi nang leh keia thuvawn ni thei se a va duhawm em.