Assam ramri-ah
- HC Vanlalruata
Assam ramri-a Mizoram lamin hmasawnna hna a thawh mekte chawlhsan tur zawngin, Mizoram Home department hotute chuan thupek an chhuah a. Chu chu Kolasib district bawrhsap chuan (sorkar thupek a nih avangin) a zawm lo thei lova. A district chhung ramri hnaih a hmasawnna hna kal mekte chu titawp turin thupek a chhuah ta a nih kha. He thil hi chiang taka ngaihtuah zui ngai a ni a, sorkarin chét a thawh vat a ngai.
Mizoram sorkar hian UT hunlai aţanga vawiin thleng hian vawikhatmah Assam leilung hi a la nék ngai lo tih chu kan hre vek a. Ţhahnemngai zual ţhenkhat phei chuan sorkar an dem tawp thei lo emaw tihtur a ni a, chutih rualin pawl leh mimal intihlarna leh politics leilawn lawnsànna hmanrua atana ramri boruak hman chingte tan ţanfung ţha tak leh nung reng a ni. MNF sorkar dinglai hi kawng tam takah demna tur a awm tih hi a chiang reng a, chutih lai chuan sawisel tum hrim hrim ve lo tan chuan Mizoram ramri humhalh kawngah chuan fak an phu hle.
Congress sorkar lai a kawngpui chhe lutuk kan sawisel luai luai ang ai kha chuan zia-awm deuh mahse, MNF sorkar hunah hian kawngpui chhia a tam ve tho mai a. Inthlan dawna mipui hnena an inzawrhna tam tak tihhlawhtlin loh an la ngah hle a, hriléng chhuanlam tur a awm hi an vanneihna tak a ni zawk mai thei. A bik takin an thupui ber SEDP chungchangah pawh, Congress NLUP ai chuan bul an ţan har zawk a, chhuanlam erawh chu nei ţha hle-in an inhre awm e.
Assam nena kan inrina hrûla Mizoram leilung humhalh kawngah chuan, duhthu a sam e tihna ni hranpa lovin, sorkar lo awm tawh zingah a takin an ti ţha ber thung. Tun sorkara Home minister pawh hi ţhenkhat duhthawh deuhvin a ngawichawi lutuk an ti a, a dik rualin a enkawlna hnuaia kan Police-te chet dan ngaihtuah hian ‘work more, talk less’ thuthlung vuantu a ni a. A sawi tam lova a takin a thawk thung a ni tih hi thil chik mite pawm dan a nih a rinawm. Tlak duaha thawk lem si lo ai chuan ţangkai tak a ni.
Hetiang lam sawi takah chuan kan Mizo officer zingah Kolasib district bawrhsap khuan, a district enkawl chhunga Mizoram leilung humhalh kawngah a thawh hlawk hle a. Intihlar tum ang zawnga che hauh lo chungin, Mizote zingah a lar a, ram leilung humhalh kawnga a chetdan hi hriatreng tlak a hnutchhiah bakah, ramri a awm district bawrhsap la ni leh zel turte tana kawng kawhhmuh zawngin a khawsa bawk a ni. Helama thawh hlawk hi MLA-te tiamin midang pawh an awm a, kan sawi vek kher lovang.
Sawi tawh angin UT hunlai aţang tawhin Mizoram sorkar hian tharum hmangin emaw, official-te Assam ram chhunga tirin buaina siam emaw va nék zawngin emaw tha a la thawh ngai lo hrim hrim a. Ramri hrulah hian Assam sorkar chala chil hnawm zawnga a chét kan la hre miah lo. Zépnak emaw, Assam sorkar mi chhawrte Mizoram chhung ni a kan pawm chin a an rawn inkhualtelem ţhin chung pawhin, nghavawk hram ang maiin kan sorkar chu a ngawi reng mai zel a nih kha. Mipui lah chu kan phun luai luai a, kan phun lungawi ve leh zel mai bawk a.
Chutiang a nih lai chuan Assam sorkarin an ram chhunga an hauh chin, keini’n kan ram leilung ni a kan pawm chinah chuan zirlai pawlte leh pawl ţhenkhatin engemaw va tih zauh chu a awm ve fo tho mai. Chu’ng hunah pawh chuan Mizoram sorkar kan hrawn tawhte (MNF sorkar hmasa tiamin) chuan a theihtawp a buaina chhuak tur vengin, zirlaite lungawi lohna thlen khawpin a khapbet zawk ţhin a. Hei phei hi chu dem ngawt theih a ni lova, sorkar pangngai-in buaina chhuak thei a ven hi a tihtur a nih ve tho a ni.
Amaherawhchu, kum 2018-a Bairabi khaw bul Zophai hmuna MZP-in kan Chief minister hmasa ber, Pu Ch. Chhunga ram chhunga a nupui phalna ngei a ‘chawlhbuk’ sak an tum ţum kha ngaihtuah let a ţul fo mai a, a pawi hle. March ni 8 leh ni 10-ah khan Mizo zirlaite leh Mizoram chanchinbumi (he thil thleng chanchin ziak tura zu kal) te kha Assam police ho khan tianga vaw satliah lovin, silai hmet puakin hliam an tuar a nih kha. Khatih lai khan police-te khan an uipui tuilian thlir liam mai mai a ni tih kan hre vek.
Hman deuhva Assam leh Mizoram sorkar pahnihin rambuai awmna hmun bial (state pahnihin an ram chhung ni a sawi a, an hauh chin) chhungah chuan eng hmalâkna mah awm lovin, tuna thil awmdan ang hian thil hi awm reng rih se (maintaining status quo) kha an inremna atan an hmang a. Chutiang a nih lai chuan Mizoram lam chuan he inremna hi ţha taka zawmin thehmeh ang maiin a reh a. Mahse, Assam lam chuan Vairengte leh Lailapur inkar a in pakhat chu an chei thar a, khulamah Muslim biakin sak chhunzawm leh an chêtna dangte a awm bawk a.
Chu mai chu duhtawk lovin ‘status quo’ vawn a zawm chu sawi loh, Assam Police leh Forest officer ho hi an rawn lut chamchi tih kan hre vek a. A hma daih aţanga Mizote’n thlawhhma an lakna hmun a thlam an lo sak tawhte an rawn tihchhiat sak a, leilet a thawkte kutthlâkin, thlâm mai bakah an thlai phunte pawh an rawn vaihma fo a nih kha. Khatianga rawn chet an chin avang khan, Mizo mipa tam tak pawh tapchhak lum aţangin social media hmangin an lo rŭm lungawi ve tawh ţhin a ni.
Hemi piah lamah hian huaisăr takin an Police lalte’n ho tam tak hruaiin Mizoram police te inkulhna hmunte pawh zahpahna nei hauh lovin an rawn paltlang fova. A bikin Kolasib district chhunga Mizoram leilung a lutin ‘status quo’ sedai an rawn ţhiat zing hle. A langsar ber chu police 200 chuang zet hruai a, Assam sorkar police lal IGP-in ‘status quo’ mausam a June ni 26-a Mizoram leilung a rawn phingchil kha a ni awm e.
Khami ţum khan ţan lam nei lo ‘neutral force’ tura kan ngaih, CRPF inkulhna hmun chu an rawn pal chho puat mai a. IPS officer lal tak IGP ho meuhva rawn thawk chhuak ta chu, CRPF ho khan lo tihkhawtlai enah pawh an en lo ni awm tak a ni. A chhak lawka Mizoram police inkulhna hmun, police tlemte chauh awmna chu an rawn khumfa deh ta mai a. An intam hleih em avangin kan Mizo sipaite’n ‘leh’ pawh an ti hman lova, kar lovah an nék chhuak ta mai reng a ni.
Mahse, chuti ngawt chu thil ni thei a nih miau loh avangin, mahni ram leilung humhalh turin kan Police-te chu an han inţukkhawm leh a, kha thil kha a thleng ta a nih kha. A pawi khawp mai. Mihring nunna hi a hlu a, chutih rual chuan mipui rorelna ramah, a paurau leh duhâm apiang dinchantir hi thil kalphung a ni bik lo. Chu chu he thil thlen chhan hi a ni a, Mizoram lamin thiam lohna kan nei lo.
Tunah hian sorkar laipui a thuneihna chelhtu leh, Assam state a thuneihna chelhtu party chuan chhuanlam eng engemaw siamin boruak an rawn thar thawh leh ta a. Hei hi chîk taka kan vil leh enthlak reng a ngai ta. Remna hi a ţha a, kan duh vek – mahse, chu remna chu tu-emaw nék a, a sedai ţhiat bik ni lo rawh se. Mizoram Police inkulhna chin chhunglama hnathawh hi kan chawl dawn a nih chuan Assam Police inkulhna chin, Assam-in a ram chin ni a a hauh chin chhunga hnathawh hi an chawlhsan ve nghal tur a ni.
Chutiang a nih loh phawt chuan keini lam pawhin tuna kan ram chhung ni a kan hauh chinah hna kan thawk chhunzawm ve ngei ngei tur a ni. Chu chu Ministry of Home Affairs (MHA) emaw, MHA-in a duhthâl a ti tur a a ruat emaw, Assam sorkarin emaw min khap tur a ni bik lovang. Min khap an tum a nih pawhin kan zawm tur a ni lo. Mizote hian Mizoram hi kan humhalh a kan humhim thei lo a nih chuan a lungchhiatthlak khawp ang. He ram hi Mizoram lo ni zel sela, a ram leilung humhalh hi kan mawhphurhna ţheuh a ni tihah hian i chiang hle teh ang u.