- Mahmuaka Chhakchhuak
Tlemlai deuh atang khan L. Keivom lehkhabu ZORAM KHAWVEL 1 – 8 zinga a pasarihna hi luhchilhin muangchangin ka chhiar a, amah L. Keivom thinlung chhungril tak tak pawh zuk hre phak dawn hialin ka inhria. Zoram a hmangaih zia leh zoram tana a thinlung sen nasatziate ka han hre thar lehin ka ngaisang lehzual a. A lehkhabu atangin ka titipui melh melh a, ngawi renga a kianga lo thuin a thusawi tin mai chu ka lo lem duak duak ni hian ka inhria a, ngawi teh, chulai chu a dik lo, chulai chu i sawi sual tih reng nei loin zo buhfai, rum tha elh awlh tak mai hnapthleng zawl dawr dawr khawpa han bar hnua Antam tuihang han hawp zui leh ang mai hian hrawkah a liam thla zung zung mai a ni. History lama Seminar nei tura Chawngtlai thleng thlenga ka kal lai pawh chuan ka thawmhnaw karah ZORAM KHAWVEL – 7 chu a awm reng a, zan ka mut dawnin phek hnih tal chhiar ka la tum fanin vawiin thlengin chhiar zo mai phal loin ka hunawl neih apiangin ka la chhiar ziah a, chung phek hnih emaw lek ka chhiar te chu ka mutpuiin tui takin ka mut phah ni tein ka hre bawk a. Chutianga L. Keivom kianga chhun leh zan hun ka hman mek lai chuan amah ber lah chuan tun Pathianni (Nov. 28) zing lam dar 5;46 ah chuan Chatuan ram min lo pan san ta mai chu hrilh a hai duh ngei mai.
ZORAM KHAWVEL – 7 hi kum 1900 leh 2000 inkara Zoram khawvel chanchin chipchiar takin min hrilh a, fiah tak takin ziak hman lo mahsela kimchang takin a ziak thungin a then laiah phei chuan a hrut kilkhawr viau thin nghe nghe. Kan hnam nuna kan buaipui ber chu Ngawlveina hi a ni. Ngawl chi tinreng vei hnam kan ni a, sakhaw ngawl ka vei rualin sakhaw thurin bulpui bawhchhiat ngawl ka vei tel a. Politics ngawl ka vei a, chumi chhungah chuan mahni pawl bik ruih chilhna ngawl ka vel lehzual a. Inzawmkhawm duha iak iak siin inthen darhna tur pawl hrang hrang siam chakna leh udhna ngawl kan vei tel tlat bawk a. vai huat ngawl kan vei rualin an laka intlaktlum siak duhna ngawl kan vei bawk a. Pianthar ngawl leh hlepruk ngawl kan vei kawp a, chumi ai chuan pian thar nawn fo duhna leh hlepruk teuh tumna ngawl kan vei lehzual a. Zo nun mawi ropuizia leh hlutzia tlangaupui siin chumi atanga tlan chhuahna zawngin ruih theih leh a ngawl vei theih zu, meizial, sahdah, tuibur, ganja, number 4, leh damdawi chi hrang hrangah bihrukna kan zawng a. Hrisel leh dam rei duh siin lenglai thi kan pung chak hle a. Huau huau ngawl kan vei a, hmaithinghawng chi hrang hrang vuahin a khat tawkin kan inhawr khawm a, lamchan kan zir a. Music ngawl kan vei a, a bengchheng thiam apiang leh sa raka rak thiam apiang changkangah kan ngai a. Ngawl dang pawh kan vei hnem mai. Chuvangin duh lo hle mah ila, he lehkhabu hi ‘Ngawlvei chhungkua kan ni, entawn tlak kan awm lo’ tih hlain ka khar a, a lungchhiatthlak hle, tiin thuhmahruaiah a ziak nghe nghe.
A ni khawp a sin, L. Keivom hian Zoram hi a hmangaiha a a awmna hmun hrang hrang leh ram hla tak tak atang ngei pawhin a rawn veiin mutmawh hnarmawhah a rawn nei a, a chhunga cheng mi tam takte ai hian a hrechiang daih zawkin a hmu fiah daih zawk tih pawh a chiang reng a ni. Phek hma lamah hian Pu Vanneihtluanga – WELCOME TO MIZORAM tih ziak chu rawn dahchhuakin i chhiar hunah Mizoram hmelhmang awm chu tumah zawh buai ngai loin i hre mai ang tiin min hrilh hmasa a. He thu ila chhiar lo a nih chuan chhiar ngei ngei la, tho pa zuana chhiar mai loin ngunthluk takin chhiar ngei ang che. Chutah chuan Mizoram hmelhmang chu fiah takin i hmuh theih ngei a rinawm a, kum tam tak liam tawha ziak mah nisela vawiin thleng pawhin ala danglam loh zia i hriat ngei pawh a rinawm. I chhiar lai chuan i nuih pawh a za mai thei a, nimahsela a ziaktu hian a uar hauh lo a, a dikna tak a ziak zawk a ni tih chu minute reiloteah i hriatthiam nghal maiin a rinawm.
Politics ramri thar min hrilh hi a bengvarthlakin a ngaihnawm hle mai bawk a, fiah takin kan zoram Politics than chhoh dan leh hmasawnna dante min hrilh a ni; Ramri Thar – I ah hian 1890 – 1947 chhunga Zoram dinhmun chiang takin sawiin Zalenna kan hloh a, Bristish lalna hnuaia kan luh dan min hrilh. Mizoram chu chhim leh chhak atang mai niloin hmar lam atangtein thuang thumin min rawn run a, Hmar lam atanga min rawn run tute phei chuan Aizawl tlangah kulh ‘Fort Aijal’ an rawn khuarin an awm chilh nghal nghe nghe a nih kha. Assam Province atanga rawn kal an nih avangin an ram lak hmar lam zawng chu Assam Province ah beh tirin, Chief Commissioner enkawlna hnuaiah an dah a. Chutiang bawkin chhim lam atanga min rawn runtute pawh chuan Darzo ah ‘Fort Tregear’ an siam a, Lunglei chu hmunpuia neiin min awp nghal bawk a. East Bengal atanga rawn kal an nih ang bawkin an ram lak chin zawng chu East Bengal ah beh tirin Bengal Lieutenant Governor thuneihna hnuaiah dah a ni. Chutianga Mizoram thensawma awm chu kum 1898 ah Chin Lushai Conference ah an hung khawm lehin Assam Chief Commissioner enkawlna hnuaiah a awmin a ram hming atan pawh LUSHAI HILLS DISTRIC vuah a ni.
Ramri Thar – II ah thung hi chuan Mizoram chu British hnuaia kum 60 dawn lai kan awm hnua India hnuaia kan kun leh tan, kum 1947 atanga Mizoramin mahnia ro inrelna kan neih tan kum 1972 thleng kha huam tirin hetih hunlaia Mizoram dinhmun chu fiah takin min hrilh a, Laldenga Politics bultan dan pawh min hrilh bawk. Ramri Thar – III ah thung hi chuan UT kan nih tan, kum 1972 atanga State puitlinga hlankai kan nih chhoh hnu thleng min hrilhin Party Politics ah fak bik leh fak loh bik pawh nei hauh loin thup leh zep pawh nei loin min hrilh a, thawnthu ang maiin ngaihnawm takin min hrilh.
He lehkhabu ZORAM KHAWVEL – 7 bung tawp berah hian KAN HMATHLIR tiin a dah a, nimahsela kan Zoram hmathlir hi ziah tur a hriat tlat loh avangin Question Mark lian tak a dah ta ringawt zawk. Amah vek hian heti hian thu tawitein a sawi a – He bung tawp berah hian kan ram hruaituten Zoram khawvel lo la kal zel tur atana an hmathlir (vision) ziah ka chal hle a, mahse ziah tur ka hmuh tlat si loh avangin zawhnain ka khar ta mai a ni. Zoram khawvela lehkhabu chhuah tawh zingah chuan bung tawi ber leh sei ber a nih ka ring. A tawi ber chhan chu sawi fiah a ngai lo. A sei ber chhan erawh, he zawhna hi chhan a nih hma zawng a din reng dawn vang a ni. Vena Fanai hla hian khar ila, a hawl kim ber awm e;
Ngawl vei chhungkua kan ni a,
Entawn tlak reng kan awm lo.
tiin a ziak a, Kan Hmathlir hi enge ni ang leh? Kan ram hruaitute zingah hian Zoram Khawvel tana hmathlir an neih hi min hrilh tur nei an awm em? L. Keivom zawhna ni bik ngawt loin keini thangtharte pawhin he zawhna bawk hi kan ram hruaitute hnena kan zawhna chu a ni.