Kristian Darthlalang

  • Dr. C. Lalrampana

A KAMKEUNA:
Khawlai nisa hnuaia din changin vansanga ni awmna lam (direction) azirin leiah kan hlim thla a lang thin. Chu kan hlim thla chu hringmi pianhmang ang chiahin a lang a, kan chet dan ang zelin a che ve zel a, kan din leh a ding ve a, kan thut leh a thu ve zel a, chutiangin kan awmdan ang zelin a awm thin. Mahse, hringmi hlim thla chuan rawng mawina rêng a nei lo, a dum hlang a ni a, vunzia leh rawng, tisamur hmuh tur a nei hek lo. Mihring thla a ni tih erawh hai rual a ni lo.

DARTHLANG CHU ENGE A NIH?
Hman lai thil hlui laichhuaktuho hmuh dan (archaeological survey) atang chuan khawvela darthlalang upa ber chu kum 4000BC khan a awm tawh niin an chhut. Tichuan, darthlang Silvered-glass mirror kan tih hi German chemist Justus von Liebig chuan 1835 khan a hmu chhuak a. Darthlalang chu metallic silver pante leh chemical silver nitrate inchawhpawlh atanga siam a ni. Darthlalang fim pangngaiah rawng (painting color) hnawih ve ringawt mah ila darthlalang pangngai (looking glass/mirror) angin a awm ve thei chuang lo. Metallic silver leh chemical silver nitrate chawhpawlh atang chauhin inenna tlak darthlalangah a chhuak thin.
India ramah hian darthlalang hi
Kum zabi 13na Persia – India Mughal lalram hun lai khan a awm tawha ngaih a ni.

A TANGKAINA
Darthlalang hi a tangkaiin a pawimawh hle a niang; bible-ah pawh vawi tam tak tehkhinna tawngkam hmuh tur a awm.
“Tunah zawng darthlalangah kan hmu riai ruai a ni, chutih hunah erawh chuan inhmatawnin a ni tawh ang; tunah zawng a kim lovin ka hria, chutih hunah erawh chuan mi hriat kim thin ang hian ka hre kim tawh ang. (1 Korin 13:12)
Tirhkoh Paula pawhin darthlalang nihna leh tangkaina chu a hrechiang hle. He lei hringnun atang hi chuan van Jerusalem thar, lei thar leh van thar lo lang tur chu thlir thin mah ila, fiah lo tak, phe ruaiin a hmuh theih a, a hmuna fiah taka chenchilh ang a la ni lo a ni tih a tarlang. Mahse, darthlalang chu kan nihna dik tak a ngai ngaia min pholangtu a ni.
Kan hmai a bãl emaw, a fai emaw, rawng a kai emaw, a mawm emaw, engang pawh ni se, kan nihna ang chiah zela min tarlangtu leh phochhuaktu a ni.
Hei baka a tangkaina hi sawi tur tam tak a la awm thei. Lirthei chi hrang hrangah te, dawr leh inchhung leh ennawm chhuahna hmunah te, trafik siknal atan te, mahni inenfiah nan te, inchei nan te, insakna hmanrua leh inchhung leh hmun pawimawh chei nante a tangkai hle a, sawikim vek sen a ni lo. Darthlalang hi mirethei ber atanga milian leh hausa ber, mi ang lo, mi ã leh mi fing ber, hneichhia, mipa, apui apang a lian atein pitar putar, mi chitin rengin kan mamawhin kan hmang tangkai hle thin.

A PHUAHTU
Mizo hranghlui zaithiam leh hla phuah thiam hmingthang Pu Zirsangzela Hnamte (L) khan kan hringnun kalphung leh darthlalang hi a hre chiang hle. Kan taksa pianhmang, sakruang leh sakhmel kimtlañg tinreng nihna ang anga pholangtu leh hrilhfiahtu chu darthlang a ni tih a hre chiang kher mai!
Pu Zirsangzela Hnamte (50) (1 Dec 1952 – 15 Oct 2002) hi Sialsuk khuaa piang a ni a, hla 75 zet a phuah hman.
Darthlalang tih hla hi 1978 kuma a phuah niin a hla phuah 37-na a ni. He hla chang tinte hi i han belchiang teh ang.
Chang 1-naah hian chhungtinte’n darthlalang (mirror) kan mamawhzia leh a tel lova hringnun a famkim theih lohzia te, mihring zenghet lo anga a danglam ve mai mai ngai lohziate leh thudik tantu leh thil engpawh a nihna ang anga lanchhuahtira huaisen taka roreltu dik tak a nihzia a tarlang.
Chang 2-naah
Pathian thilsiam rannung, nungcha, thing leh maurua engkim thawthei tawh phawt chuan anmahni siamtu Pathianin an awm dan tura a ruat ang angin phunnawi lovin an dam lai hun an hmang tlingtla mai a, mahse, duham chin lem nei lo hringfa lengte erawhin siamtu Pathian min duan dan ang chu duh tawk lovin tuktin zantin, englai mai pawhin darthlalang hma chhawnin kan nalh leh nalh lohte kan inenfiah ãwl lo thin. Kan nihna pangngai baka lan mawi lehzual zawk beiseiin kan hmanhlel hle thin a ni.
Pathian thilsiam, thing leh maurua nungcha dang zawngte erawh chuan siamtu kutchhuak an nihna ang bak intihdanglama lan mawi lehzual tumin an bei ve ngai lova, an nihna ang angin huaisen takin tupawh an hmachhawn ngam thin. Chutiang bawkin darthlalang chuan mi tupawh an nihna ang angin huaisen takin a hmachhawn ngam thin.
Chang thumnaah hian
Pathian thilsiam thing leh marua nungcha tinrengte hian kan hringnun kalsiam sukthlek dan leh Pathian min siam dan ang pangngai duhtawk lova lanmawi tuma kan hmanhlelh dan zawng zawng hi sawi chhuak ve thiam ni se, mak min tiin sawi tur an ngah hle ang tih a hriat theih a, mahse, kan incheina leh insiam danglam mawinate chuan rei a daih lova changela sãwi bel ang maia nghet lo, Pangticheimawina (cosmetic) tha tak tak, chihrang hrang hrang kan inbel thinte chu reilote daih chauh a ni a; a reh rual rualin kan nihna ngai bawkah kan kirleh tho thin a ni tih a tilang chiang hle.
Chang linaah hian darthlalang chu danglam ngai lo, thudik tantu a nihzia te, khawvel mawina leh inbumna thil mai maite hian chatuan an daih loh turzia fiahfai taka hmuhfiahtirtu chu darthlalang a ni tih a tarlang.
Darthlalang hian mihring angin engkim sawi chhuak thei leh sawi chhuak thiam ni ta se, hringfa lengte nungchang, lepler dan leh lemchan nun hi sawi chhuah tur a ngah ngawt ang. Amah chu a awm pangngai renga awm, danglam ngai lo, mi nihna ang ang, dãwt tel lova huaisen taka puang chhuaktu leh thudik tantu a ni a, Kãwta roreltu (jast) ni ta se, a hmaah chuan rorelna dik (jastis) a awm chiang ngawt ang. Mirethei leh hausa thliar lovin diknain ro a rel ngei ang.

DÃRTHLALANG CHIHRANG : Dãrthlalang chihrang hrang a awm angin kan hringnun kawng chhir chhoh meknaah hian kan inenfiahna tur dãrthlalang chihrang hrang a awm thei a, chung zingah chuan Kristian darthlalang chungchang hi i han bihchiang teh ang:

KRISTIAN DÃRTHLALANG:
India ramah mihring 1,399,050,262
(tluklehdingáwn khat maktaduai zathum sawmkua pakua, nuai sawmnga, zahnih sawmruk pahnih kan awm mêk a. Heng atang hian mihring nuai sawmpahnih leh singruk (12.6 lakhs) chauh Mizorama cheng kan ni. India ram state-ah Nagaland-ah Kristian tam berin 87.9%, an awm a; Mizoramin dawtin 87.2% kan ni. Mizorama sakhaw hrang hrangte dinhmun mek chu Kristian 87.2%, Buddhism 7.9%, Hinduism 3.5%, Islam 1.1% etc. kan ni. Kristiante dãrthlalang chu Bible a ni. Kristian dãrthlalang Bible atanga kan awmdan enfiahin kristian nundan tur erawh kan hloh nasa hle.
Kristian tamna ber dawttu ni si HIV/AIDS vei tam ber kan ni te; ralthuam tawlh rūk tamna kan ni te; ruihhlo hlauhawm tawlh rūk tamna leh ruihhlo ngai tamna kan ni te; state intodelh lo ber pawl kan ni te; chhungkaw kehchhia leh hmeithai, nuthlawi, pathlawi, sawn, uire tamna kan ni te, Mipui chan ai divelopmen sum ei ruk tamna kan ni te; mi huan thlai ilo ruk hmang kan tam lutuk dan te, Mahni hna thawk peih lova midang chhawr chhawn ching tamna kan ni te, thenawm khawveng rêl hmang leh sawi chhiat hmang kan tam dan te, LSC lem hmanga zangnadawmna lak phet tum kan tam uchuak dan te, LSC tak leh a lem inbukthuah tamna ram kan ni te, zu leh ruihhlo khap rem thakna dan kalpui chung sia zu leh ruihhlo tam reng tho dan te, rangkachak tawlhruk leh pawisa lem hmanga inchhek arbawm tamzia te, mi pawisa pūk pekleh tum si lo thubuai tamzia te; judisiari hrang kan nei chunga jastis awm lohzia te; pawnlam lan mawi nana kristian nihna kan hman thiam dante hi Kristian Dãrthlalang baibul atanga han inenfiah chuan belhchian kan van dãwl lo tehlul êm!

A TLÃNGKAWMNA:
Dárthlalang awmzia leh a tangkaizia te, a huaisenzia leh dikna tiang nen ro a rel dan te, hringnun zepui zawng zawng huaisen taka a pholan ngamziate kan hre ta. Mihring kut chhuak leh siamchawp Dãrthlalang aia pawimawh leh hlu zawk erawh chu Kristian Dãrthlalang Pathian thu infinkhawm baibul hi a ni. Kristian nihna chhuang êm êmtu, tawng kauchheh tina Kristian nihna tan chhan ching thinte hian pangti cheimawina (kawsmetik) nena darthlalang hmaa mahni aia thaa lan mawilehzual tuma thu thinte ang maiin a taka han bihchian chuan kan hmêl hmuh tlãk reng a lo awm mang hlei nem le! Chuvangin, zoram mipui, mimal tinte hian Kristian nihna ringawt aia pawimawh Baibul chhunga thutak Kristian Dãrthlalang dik tak nen kan inenfiaha kan inenmil a van pawihmawh tehlul êm. Hawh u, kristian dãrthlalang baibul hmangin uluk takin i inenfiah nawnleh theuh teh ang u.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427