R. Vanlawma Political Ideology

  • Mahmuaka Chhakchhuak

THUHMAHRUAI
R. Vanlawma hi mizofate zingah chuan mi chhuanawm leh sulhnu nei ropui berte zinga chhiar tel tlak a ni awm e. Vawiin thleng hian a chanchin sawi a nuam kan la tiin fakawm kan ti a, kan la chawimawi hreh hauh chuang lo hi a hnathawh leh thiltih tam tak vangte a ni. A chanchin sawia sawihmaih ngai miah loh chu Zoram hmangaihtu a nihna piah lamah hlemhletna do tlat mi a nihna hi a ni. Maubuang khuaah Jan. 10, 1915 ah piangin A pa hi Suaka niin zirtirtu a ni a, chhungkaw zahawm leh awmthei pangngai tak an ni. A naupan lai atang reng renga aia upa kawm mi niin a rilru pawh a puitlingin pa rothap leh tumruh tak alo nih phah ta a. Khawilai hmunah pawh awm sela a rilru put hmang a ti danglam chuang loin a mize ngai rengin a awm a, midang tihlawm tumin lem a chang ngai hek lo. Kum 1939-a First Division-a Matric a pass hnuin zirna a chhunzawm thei ta lo a, nimahsela a hun zawng zawng hi ram rawngbawlna atana a hman avangin a thiltih apiang hi ram hmangaihna vanga a tih a ni vek mai.
Vaphai khuaah kum 1935 khan Primary School ah zirtirtu a ni a, Matric a pass hnu hian Aizawla Bawrhsap Office-ah Circle Staff atana lak a ni a, hetih hunlai hian Account lam pawh a khawih nasa hle a ni. Indopui Pahnihna hunlai khan Ruang la Pawl (Hospital Corps) laknaah Bawrhsapin Recruiting Officer angin hna a pe a, Ruang la Pawl sipai la turin zoram hmun hrang hrangah a kal thin. Bawrhsap pisa atang hian PWD lamah Clerk hnaah an sawn a, Indopui Pahnihna hunlai vel hian Clerk hna hi a pungin Civil Surgeon Office te, Assam Rifle Office ahte hna thar a awm thinin thuneitute chuan vaiho hi an la nasa viau thin a, chu chu anni sorkar hnathawk tlerawl ho chuan duh loin Young Mizo Employers Association hmingin Bawrhsap hnenah chuan dilna an thehlut ta a. Bawrhsap chuan alo duhlo nasa mai a, nasa taka a thlem hnuah pawh chuan an lehkha thehluh chu an hnuhkir duh loh avangin R. Vanlawma chu a ban ta hial a ni.
Chumi hnu reiloteah chuan Aizawlah 109 Brigade an lo chhuak a, an hnuaiah V. Force an tihah chuan Major McCall chuan hlawh tam deuh zawkin hna a hmuh sak leh a. Burma Supply Office-ah thawk lehin, Civil Surgeon Office ah a lut leh bawk a. A hnuah phei chuan Forest Office ah thawk lehin tangka lam khawihtu hlirah a tang thin. He hna hi engtia rei nge a thawh hriat ni chiah lo mahsela bansan lehin a hun pumin ram tana rawngbawlna nei turin a inpe ta zawk a ni. Politics lamah pawh hian hmahruaitu nih a tlingin sulsutu tak tak zingah a tel thei zel a. A hming hi zoram Politics ah mitin hriat a ni a, thenkhatte chuan amah chiah hi a ni ‘Political Sufferer’ chu tiin an sawi thin.

POLITICS LAMA A BULTAN DAN
R. Vanlawma hi sawi tak angin sorkar hna a chawlhsan hnuin YLA (tun hnua YMA kan tih tak) hi kum 1935 ah din tan a niin Maubuang khuaah pawh din a niin, anni hi Aizawl pawn lamah chuan YLA dinna hmasa ber a ni hial awm e. Hei hi kum 1935 kumah tho hian nia hriat a niin amah R. Vanlawma ber pawh kum 1936 ah chuan Shillong lamah High School zawmin a kal leh tawh a. Kum 1939-a Aizawla a rawn chhoh leh hnuah phei chuan Thakthingah leh Kulikawnah YLA Branch hi alo awm tawh a ni. Hemi hnu lawk kum 1946 April ni 9 chawhnu dar 2 velah chuan Bawrhsap Macdonald hnenah Political Party din phalna dil turin a kal a. Helai thu hi ama tawngkam ngei han tarlang ila – April 9, 1946 chawhnu dar 2 vela Macdonald, sap hlauhawm tak mai hmaa ka han luhpui tur chu ka tim hle a, thulh chu ka tum si lo a, min lo hau nek mai ang em aw! Ka ti rilru neuh neuh a; mahsela ka lut ta chawih mai a tiin Macdonald a hmuh dawn thu a sawi a.
He a dilna hi Bawrhsap pawhin alo remtihsakin ‘aw le’ alo tih sak mai a. Hemi ni April 9, 1949 hi Mizorama Political Party hmasa ber Mizo Union din tanni alo ni ta a ni. A hnu lawk, April 15, 1949 ah chuan Pu Hranghnuna Inah pawl bultan dan tur sawihoa nilenga hun hman a ni a, Mizo Commoners Union member ni duh apiangte atangin kum tin fee Re. 1/- leh Admission fee Re. 1/- bawk an la tan a, hlim takin bul an tan a ni. Pawl hming hi hemi hnu lawkah Thakthing Zawlbukah sawihona neih leh a niin thuthlukna an nei lawk thei loin Mizo lalte an kawmnaah chuan an Secretary Pu Ch. Ngura chuan ‘Commoner Union in ti alawm, keini inrawlh ve a tul dawn em ni?’ a tih takah chuan ina a haw hnuin zanah ‘THE MIZO COMMONERS UNION’ tih ziak apianga Commoners tih lai chu thaichhiain ‘THE MIZO UNION’ tiin a thlak ta vek a.
Tichuan Mizo Union chu vung takin zoram hmuntinah alo thang chho a, member pawh an lo neih belh zelin alo thangduang ta viau mai a. Inkaihhruaina dan (Constitution) pawh duangin leh a nemnghehna mai bakah pawl hruaitu thlang turin May 25, 1946 ah chuan Boy’s ME. School (Sikul Pui) ah Inkhawmpui hmasa ber koh a ni a. Hei hi Conference tia vuahin Assembly pawh an la ti lo a. Heta hruaitu an thlan chhuahte chu;
President : Pu Pachhunga
Vice President: Pu Lalhema
Gen. Secretary: Pu R. Vanlawma
Asst. Secretary: Pu Lalbuaia
Fin. Secretary: Tv. Lalhmingthanga
Treasurer : Pu Thanga

MIZO UNION-A A BULTAN DAN
R. Vanlawma hi Zoram Politics ah kher chuan sulhnu ngah ber tia chhiar theih a ni ngei ang. Mizo Union dintu bulpui ber a ni a, nimahsela kum 1946-a MU an din pawh chuan zoram tan hnathawkin hemi kum vekah hian Shillongah sorkar mi pawimawhte dawrin a kal a, Assam Minister Nicholas Roy hnen atang pawhin lehkha a dawng a nih kha. He Shillong a cham lai hian Hills Students Federation hruaitute’n sawmin an inkhawmnaah thu sawina a nei bawk a. Chutah chuan a huat ber thin Kuli chungchang pawh sawiin a pawng atak chuan tihban mai theih chi pawh niin a hriat loh thute a sawi a. Shillong Times chanchinbu Editor pawhin alo ngaihsakin Mizorama MU din dan leh than chhoh dante pawh alo zawt chik viau maiin a chanchinbuah chuan uar takin alo chhuahsak thin bawk a.
Sept. 24 – 26, 1946 ah Aizawlah MU General Assembly hmasaber koh a ni a, Unit khat atangin palai pahnih aia tam kal phal loh a ni nain Palai kal hi 700 lai an tling thei a ni. He khawmpuiah hian Hall-ah pawh lenglo khawpa palai kal a niin vawi khat inkhawmpuina a ni bawk a, a boruak a nuam hle a ni awm e. Nimahsela khawilai atangin emaw ‘Pu Pachhunga lehkhathiam hlei lo, President ni tlak a ni lo’ tih thawm a rawn awm a. A ni, Pachhunga lah rilru tha tluang tak mi alo niin ‘Miin min sit phawt chuan ka kiang ang’ alo tih bawk avang chuan Thakthing Zawlbukah Pu Pachhunga aiah Pu Lalhema chu thlan alo ni ta a. Helaia Boy’s ME. School atanga Thakthing Zawlbuka an insawnna chhan hi Bawrhsap Macdonald rawn kalin a remtih loh vang a ni a, tawt chung chungin Thakthing Zawlbukah hian an insawn ta kha a ni.
He Assembly ah hian Naga National Council Secretary Mr. Sakhrie pawh a rawn kalin ‘Naga ho chuan Independence pumhlum chauh lo chu kan duh hauh lo ang’ tih a sawi nghe nghe a. Assembly chuan an thurel langsar tak pakhat chu ‘Ramhual ban’ a niin Lal hnena buh chhung tam a, lo duh thlangho te an ni. Hei pawh hi a thei apiang chauh mahni thua bang tura tih a ni a, bang duh lo chu engtin mah nawr luih tur a ni lo tih a ni. Chumi hnu lawkah chuan Hualtu lam atangin Lalhoa Bawrhsap hnena hekna an rawn thlen a, chuvang chuan Bawrhsap chuan Pu Lalhema leh a ni chu a ko ta a. ‘Ramhual ban thu khawpui a tih tluk kha sut leh a ni e’ tih chu an hming ziak hnan turin alo ti a, Pu Lalhema chuan a hming ziak maiin a ni pawh chuan a hming chu hreh tak chungin a zia hnan ve ta a. Khawmpui thurel pawimawh tak chu nuaiboin a lo awm ta a ni.
1946 November 5-ah chuan Thakthing Zawlbukah bawk Bawrhsap Macdonald chuan Bial aiawhte inthlanna a rawtin hmanhmawh taka ngaihtuah turin Block Office Bearer te kohkhawm a ni a. Agenda awmsa pawh sawi hawnna neih a nih hmain Chhim lam atanga rawn kal Ch. Saprawnga chuan ‘Kan hotute hi kan ring tawk lo a ni. Chuvangin Constitution-in a phal angin No-Confidence ka rawn move e’ a rawn ti ta thut mai a. General Asembly pawh ni loa Block Officer inkhawm mai a No-Confidence rawt theihna a awm si loh avangin Ch. Saprawnga thiltih pawh chu an han hnial tak nain hruaitu thlak chu an kalpui ta thoin hetiang hian hruaitute pawh thlak danglam an ni:
President : Khawtinkhuma
Vice President : Lalbiakthanga
Gen. Secretary : H. Vanthuama
Treasurer : Lalbuaia
Hemi hnuah hian Feb. 24, 1947 ah R. Vanlawma chuan Mizo Union Assembly chu a ko leh a, chumi hmakhalh tur hrim hrima ruahman emaw tih turin Khawtinkhuma te chuan Jan. 13, 1947 ah Asembly an lo ko ve leh ta bawk a. Boruak a chhiat lutuk lohna atan tiin hruaitute chu an inbe khawmin Jan. 13, 1947 ah Pu Lalhmingthanga te Inah an inhmukhawm a. Chutah chuan Ch. Saprawnga pawh telin a hma lawka Block Inkhawmpuinaa Inthlanna awm mai kha Constitution kalh a nih avangin an thiat leh thei ta a, Jan. 14, 1947-a khawmpui koh chu pawmin Feb. 24, 1947 a inthlanna neih chu an pawm tlang thei ta bawk a. Nimahsela Jan. 14, 1947 ah hian khawmpui an neiin Feb. 24-a khawmpui neih leh hi a hnai tho e tiin a tuk (Jan. 15) ah chuan an chhunzawm leh a. Chutah chuan Inthlanna neiin President atan Khawtinkhuma niin Vice President atan Pastor Zairema thlan a ni ta thung a.

MIZO UNION A CHHUAHSAN DAN
R. Vanlawma hian Thakthing Zawlbukah bawk vantlang inkhawm an neihna hmunah ‘Mizoram hi tun hma lam pawhin tu hnuaiah mah kan la awm ngai lohzia leh British-in min rawn hneh tak hnu leh min tinsan leh vek chuan Independent bawkin kan awm leh tur a ni’ tiin a sawi a. Chutia a sawi zawhah chuan MU Gen. Secretary Vanthuama chu rawn ding velehin ‘Mizoram Independence hi thil theih a ni lo e, mihring reng reng hi miffing sawi dan leh Darwin Theory an tih angin a chak lo lo an boral ang a, a chak apiang an ding chang mai dawn a ni. Kan chak a nih chuan kan dip ral ang a, kan chak lo a nih leh kan ral mai ang. A nih loh leh Independent lo ni ta ila khawia chi nge kan liah ang? Tangka kan siam ve mai dawn em ni? a rawn ti a. Hetiang hian inmillohna a awm chho neuh neuhin a langlo lamah leh a lang pawhin boruak a awm ta zauh zauh a.
Kum 1947 April thlaa ‘MIZO’ tih chanchinbu chhuakah chuan October thlaa kum khat atana MU Councillor thlante chu an banin midang an lo ruat thar leh a, Councillor zinga Independence duh lamte chu an ban ta vek mai a ni. Heng bakah hian January 1947-a Assembly in Councillor atana a dah thar amah (R. Vanlawma) ngei pawh thla hnih lek hnu March 1947 ah chuan Inkhawmpui pawh nilo Office Bearer chuan an ban veleh ta mai bawk a. Union dintu hlawm bawrte leh President hmasa berte chu awmze nei loin hnawl an lo ni ta a ni. Hemi atang hi chuan a chhe lamin boruak a awm chho zel a, a hnuah phei chuan ‘Mizo Union Council’ tih tein an ko ta a, a chang leh ‘Right Wing’ an ti bawk a.
April 5, 1947 ah Sialsukah Pu Khawtinkhumate lam chuan intawh khawmna an neiin chhim lam atangin Ch. Saprawnga te pawh an rawn tel bawk a. Chutah chuan Bawrhsapin bial aiawh thlan tura a buatsaih chu boycott an rel thlu ta a. He bial aiawh thlan boycott an tihna chhan hi sap huat hi thaa an hriat vang leh Bawrhsap han tihbuai an chak vang a ni thei awm e. Chutih lai chuan a lan danah Lalho tel ve an duh loh vang a ni. Chutianga boruak a awm mek laiin lehlam, R. Vanlawma te lam chuan India Constituent Assembly President hnenahte, British Prime Minister Mr. Atlee hnenahte leh chutih laia Opposition hotu Churchill hnenahte chuan Mizoin Independence kan neih a tul zia leh India hnuaia keini kristian ni hlim te te te min hnutchhiah a dik lohziate sawina Memorandum an thehlut a.
Sept. 26, 1947 alo thlen chuan Bawrhsap LL. Peters chuan Mizo Union General meeting a ko a, Mizo Union a thianga awmte chu a chak zawk en tumin pawl lehlam lehlam atangin thusawitu paruk ve ve chu minute 20 atan a ruat a, a hmaa Bawrhsap Macdonald-in MU tangka a lo man kha a chak zawk hnenah chuan pek a tum a lo ni a. Chutah chuan Pu Khawtinkhuma te lam chu chak ta zawkin Mizo Union phir chu a reh ta a, inpumkhatna erawh a awm phah lem chuang lo a.
Hetih lai hian July 5, 1947 ah Pu Lalbiakthanga te hoin ‘United Mizo Freedom Organization’ an lo din ve bawk a, anni hi Zalen Pawl tia koh mai thin a ni. Anni chuan Independence em chu kan tlin kher lo ang a, India rama beh ai chuan Burma khi zawm ila kan tan a tha ang e’ an tih avang chuan Pu Pachhungate phei chuan UMFO chu an ngaizawng ta riau mai a. Hetih lai hian R. Vanlawma chuan Mizo Union la inti reng chungin MU ho policy – India hnuaia awm chu a pawm thei chuang lo a, beidawn tawpah India hnuaia kan lo awm a nih pawhin Sixth Schedule hnuaia awm kan nihna hi thiat ala tum tlat tho a ni. Burma zawm duh leh India awpna hnuaia awm duhtu tam tak zingah a ni ngei pawhin India hnuaia awm ai chuan Burma zawm chu kan unaute an tam zawk avangin a that zawk ala ring tho bawk a.

R. VANLAWMA POLITICAL IDEOLOGY CHU
A hma lama kan sawi tawh atang hian R. Vanlawma Political Ideology chu kan hriatthiam theih ruak ruak tawh a rinawm. Mizo Union General Secretary a nih laia Shillonga a zin hian sorkar mi pawimawh tak takte nen an inkawm thin a, British in hneh taka min la awpbeh si avangin engmah a tih tak tak theih siloh avangin British chhuah hnua awmdan turah mi pawimawhte hi a titipui thin a ni. A ngaihdanah chuan Mizo awmna chin Manipur bialte, Reng ramte, Chittagong Hill Tract te, Chin Hills leh Burma ram thenkhatte mai bakah Arrakan ram then te nena insuihkhawm a Independence theih mai a beisei a ni. Hetih laia British Prime Minister Churchill chuan India chhuahsana Independence pek hi thil tih loh theih loh niin a hre tawh a; Nimahsela Lalho chungchang te leh hnam tenau zawkte dinhmun chinfel nan kum sawm vel la duhin a ngai a. Amaherawhchu Churchill chu engmah tifel hman loin a tla leh ta mai si a, tling leh sela chuan India leh Burma inkara keini Mizo hnamho hi rorelna hmun khata min lakkhawm a tum tih kan lo hre ve reng si a tiin Churchill tla chu pawi a tih thu a sawi a.
R. Vanlawma hian Zoram hi a hmangaih hle mai a, kum 1987-ah khan Vanapa Hall-a Mizo Writers’ Association huaihawta Thu leh Hla Kutpui an neih tumin zawhna an zawtin ‘Engvanginnge lehkha hi taima taka i ziak i ziak le? Tiha an zawhna chu:
Mizoram hi a phurhin ka phur tang tang a,
A kal sual tur hi kawihsapirin ka kuai fan fan a,
Ka kuai hneh lo lek lek thin a ni
Tiin a chhang a. Tumkhat pawh US lama a zin lai hian USSR kehdarh tan lai a niin an kehdarh chuan India nena inthian tha tak an ni si avangin India Politics chuan a buai phah dawnin a hria a, India Politics a buai chuan Mizoram Politics pawh buai ngei turin a ring a. Mizoram Politics buai tur chu a ngaihtuahin zan a mutui thei tawh ngai lo a, a zin programme chu ti tawiin a rawn haw hma phah tawh bawk nia sawi a ni.
Oct. 10, 2005 nia Washington DC-a awm, a makpa Pastor Rualchhina Vangchhia lehkha a thawnnaah hian thil pawimawh tak tak a ziak a, chung zingah chuan thurchhuah duh ka neih a awm a, heti hian a pawimawh lai ka han thurchhuak mai ang e: British leh Japan chu an indo tak zel khan Japan chu an tlawm dawn tih a hriat theih tawh lai khan indo zawh hmain Pu Churchill chuan inthlanna a siam ta a. Nimahsela America chuan British chuan India chhuahsan ngei sela a tih avangin Pu Churchill chu a pui duh ta lo a, Pu Atlee-a Party kha a pui ta mai si a, chuvang chuan Churchill chu a tla ta a ni. Mahsela a aiawhtu Atlee chuan Churchill-a rawtna kha tha a tih zawng tak alo ni a, London Parliament-in The Indian Independence Act 1947 September thlaa a han pass pawh khan Chapter 30, 7© ah chuan Lushai Hills (Mizoram) chu Independence ni turin pass a ni ta.
Reife kan han sawi hnu chuan Macdonald chuan ‘Independent ringawt chu in hmu ta a, mahsela kan chhuah hnu hian India chuan sipai chaknain a la let leh mai thei che u a, a sawt vak lo mai thei a. Amaherawhchu, keini Scotland ram leh England kan inzawm dang anga, duh duh huna mahnia indang leh thei tura kan tih ang Scottish Pattern hi an pawm thei a nih chuan a tha ber ang. Chutiang chu tha kan ti ta a, kan hotute pawh chuan an lo remti a, a tukah chuan keipawh ka liamthla ve leh ta a, Assam-in Pakistan zawm lo tura chhan turin India kan zawm ang a, eng hunah pawh kan duh hun hunah Independent ni leh mai turin thu kan zuk thlung ta a, kan hlim haw viau mai.
Pu Macdonald chuan chutia Independent kan lo nih huna kan Constitution tur chu a duang a, Pu Zairema’n Mizo tawngin a dah a. Chu Constitution chu Mizoram Bial aiawhte nemngheh turin Bial inthlan vawi hnihna a siam dawn ta a. Chu chu Pu Ch. Saprawnga’n alo hriat chuan Assam C.M. Bordoloi hnenah a kal a, ‘Assam sorkar hian Mizo Lalte hi an ban phal ta sela, tuna Mizo Union hi a chhe nghal vek ang a, tichuan Assam-ah hian Congress sorkar a ding thei ang a, kei chu Minister-ah min siam ve ta che u’ a ti a. Chutiang ti tur chuan thu an thlung a, tichuan Pu Saprawnga chuan Sialsukah Mizoram Block Officer te ko khawmin Bawrhsapin Bial aiawh thlanna a koh chu boycott turin a sawm ta a. A tuka an lo hawng chu kan Bawrhsap chuan Pu Saprawnga chu a ko ta a, Pu Vanthuama’n a zui a, Bawrhsap in an va thlen chuan a ni chuan ‘Saprawng, Mizo tan thil tha thei ang ber tur tih ka tum a, nangin tihchhiat zel ilo tum a ni maw, Lung Ina khung thei che ka ni a, mahsela khung tlak pawh i ni lo, ka beng zawk ang che’ a ti a, zak kau zawk khawpin a lo beng ta a ni.
Heti hian R. Vanlawma Political Ideology chu Zofate tana ro inrel hranna – Independent chu a ni tih kan hre thei tawh awm e. Nimahsela chumi chu a hlawhtling tep tihin harsatna siam an lo awmin keimahni zinga mi ngeite chuan an lo chawk buai leh ta zawkin Bristish in kum 57 lai min awp hnuah chuan Republic of India hnuaiah kan lo awm leh ta a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427