- MC Lalthianghlima
Tun dinhmunah Mizoram ah hian mihring nuaih sawm leh pahnih chuang hret kan cheng mêka, kan ram pawh a zaulo hle a, chhim tâwp atanga hmar tâwp pawh motor chuan nikhat thil thua ban phâk vek a ni. Kan ram zau zawng zîm zia ngaihtuahin mihring kan la tam lova Aizâwl khawpuiah kan in êk beng tlurh tih lohvah chuan, kan district capital-te pawh khawpui lûn tak an la ni lova, kan la thawl viau a ni.
Hmasawnna leh changkânna boruak kan hîp chhoh mêk lai hian, kan mi hausate hausak dan ngaihtuahin kan rin leh suangtuah thiam phâk bakin an hausa hle a(kan mi hausate hausak dan hi a thianghlimlo vek kan ti lova, thawhrimna leh taimakna avanga hausa hi kan ngah mai, kan chhuang e), chutih rualin a ram mipui pumpui dinhmun huapa han chhûtin kan rethei bakberh hle thunga, khaw tinah hian nitin eikhawp hmu hram hram hi a tam zawk kan ni ti ta ila thu uar kan ni lovang. Chumi awmzia chu, kan changkânna leh kan hmasawnna hi a rual khai hlawl lova, mi hausa leh retheite inkâr a zau tual tual tih hi phat rual a ni lo. Chutiang hmasawnna leh changkanna rual khai lo lutuk chu eng vang nge? kan thatchhiat leh dawngdah vang em ni? Ni lo, ni lul love, eng dang vang a ni lo. Dik lo taka thiltih a tam vang leh corruption hluar lutukin a hrin chhuah a ni.
Kan ramah hian, hre reng chunga dân palzûtna leh corruption (eirukna) hi a hluar hle tih hi thu dik tak a ni, kan Kristian nun hian chuti ang diklo taka thiltih leh corruption (eirukna) hi a do tak tak hma chuan, kan ram hi a zak lo lo, a huai huai, a eiru ngam ngam leh dân pawisakna nei lova palzûttute tân ram nuam leh vanram tlafual an sawi ang maia nuam a ni ang.
Dik lo taka thil tihte, dân pawisalova bawhchhiate, corruption kan tihte hi a thu chuan kan dova, kan kâ hian a huaa, mahse a tak ramah, a sa seh ah meuh chuan kan do ngam meuh lova, pâwlho ang chuan kan han pâwr hluaia mahse pâwlho ah pawh dâwih âw pu hi a tam zawk emaw tih tur kan ni leh fova, lehlama awr dum, lehlama awr sen kan kat nuka, a pawi hle. Huaisen taka thil dik lo leh corruption do ngamte lah, kan kher kan khera a dik lo zawk ang lek lekin kan chhuah ti tih fo bawk a, dâwt thu leh thu belhchian dawl lo vawrh darhin a chhe thei ang berin kan chhuah hreh heklo em mawni chu aw tih theih a ni. Mi dik lote chuan thurualpui an lo ngah phian zêla, an vopûm a na si a. Rev. Chanchinmawia (L) in “A dik lo zawk an huai zawk. ..” a tih kha a dik thui viau âwm e, heti renga kan kal chuan, kan ram hi a la ngaihtuah awm dawn chauh a ni.
Kan Kristianna hian, dikna leh rinawmna nun hi keng kawh sela, dik lo taka thiltihte, hlemhlêtna, corruption kan tihte hi a lang a pâuvin do ngam ila, inchhira simna thinlung pu takzette leh ngaihdam dîl na nâ na chu ngaidam thei zêl thung ila. Chutiang ni lo, inchhir leh ngaihdam dîl a hnêka, a dik lo zawkin a dik zawkte an tâwng let ngama, dâwt thu hmanga an sawichhe zawk hlauh a nih chuan, a dik thei tawh lo a ni.
Mite angin hre tam kher lo mah ila, kan ram dinhmun kan hmuh leh kan hriat phâk ang tâwk tê tê ka ngaihtuah hian, zan tam ka muttui loh phah ve fova, mahse kan ram tân kan tih theih tâwk tlêm hle mahse, kan tih theih tawk tê tê ah keini thalaite hian kan theih tâwp kan chhuah hi a va hun tehlul êm. Politics kan tihte hi, kan Pathian thu nên hian inhnerem takin a kal thei a sin, mahse vawiina politics kan hmelhriat dan erawh a thei fate tân sum siamna hmunpui leh thiltitheite tâna chin tâwk nei lêk lova hleihluak taka induhsak nân leh corruption leh hlemhletna bupui ni hian mi tam takin kan hre tlata, a dikna tam tak a awm bawk ang. Chutiangte chu a ni siam that ngai êm êm chu, politics thianghlim hi a neih theih, chutiang ti tura Pathian âw i hria a nih chuan politics chu luh chilh mai rawh, sawichhiat leh dik lo taka mi min sawi hmingchhiatna tur chu tuar huam ve mai rawh. Kan ram hian mi piangthar, thalai huaisen ram siam tha tur a mamawh takzet a ni.
Thu dik tak sawi ngamte, dik lo taka thiltih leh corruption do ngamte chu mi huat leh do rawn an hlawh fova, kan Bible kan en chuan, kan zawlneite pawh hi an hun lai khawvêl kha han chhût ila, an dinhmun kha a hlauhawm hle a ni. Nimahsela, huaisen takin an thawk zêla, tuar a ngai a nih pawhin huaisen takin an tuar mai a nih kha. Tin, Nehemia leh mi dangte pawh kha dik lo taka thiltih leh corruption an dona avang khân dotu leh sawichhetu an tam viau a sin, mahse an zam hauhlo. Kan hun ah hian rawn awm ve ta sela, corruption leh dik lo taka thiltih an do ngam avang khan , keini pawh hian “misual” kan ti hial mai lovang maw?
Kristian ramah inchhâlin Kohhran huang chhûngah phusa hle hlawm mah ila, kan chhehvêlah mipuiin an chanvo dik tak hmu zo lo leh dik lo taka thiltih leh corruption in min hual tuau tuau a nih chuan, kan Kristian nun hian a nih tur ang a ni phâk dawn lo. Kohhran huang chhûngah kan hlima, nuam pawh kan ti, kan lungrual si, kan in unaina a tha êm êm bawk. Mahse, Kohhran huang piah lamah hian kan nitin nun kan thlir hian, kan ram hi a damlo a nih hi, chhantu, Kristian nun atanga ram vei mi, mi huaisen kan ngaia, kan mamawh. Kan ram chhe mêk siamthat hna hi kan ngaihthah chuan, kan chhungkua, kan Kohhran, pawh hi a hlimin, a nuam tak tak thei chuanglo. Thalaite i harh ang u, kan rawngbawlna huang hi i zah ngam teh ang u.
Kristian nun ah hian, thlaraubo veina thinlung leh Pathian ram zauna tura theihtâwp kan chhuahna piah lamah hian, Kristian chuan a ram leh hnam veina thinlung, a dik lo duh lo ngama, a dik pawm ngam tlatna hi a tel a ni. Ram leh hnam vei hi a Pathian thu a, a Kristian bawk.
Kan ram Kristian nuna thil pawi tak pakhat chu, thil dik lo leh tha lo, fel lo kan hriat reng leh kan hmuh reng pawh, kan en liam mai maia, mi huat leh khawtlang leh Kohhrana tlaktlum loh kan hlauh vang em ni, sualte hi kan pawmzamin, kan palzam ta lutuk ni hian a hriata. Nulat tlangvalna sual (sex) a chesual (sâwn pai leh a thlaktu) hi kan thunun ngam tawk a. Timothea hnêna Tirhkoh Paula’n “An thiam loh hriattir la, zilh la, fuih rawh.” a tih anga, an thiam loh hriattira, zilha, fuih hi kan ngam mang meuh hlawm lo. “Ka mite hliam chu, a tha a lawm, a tha a lawm an ti a, a tha hauh si lova” tih ang kha kan tawng ve mêk mai em ni? tih awl tak a ni.
Kan ramah hian thil tha leh chhuan awm tak tak tam tak kan neia, chuting bawkin mi dik leh tha, Kristian taka ram vei tak tak tam tak kan nei bawk. Chutiang kârah chuan, kan ram hi tun ang renga kan kala, siamtha tura chet kan lak vat loh chuan, dik lo taka thiltih, eirukna (corruption) leh tualthahnate hi a hluar tulh tulh anga. Miretheite’n kan chanvo hmu phâk lova inngaiin, hel pâwl rawva tak takte hi an rawn chhuak thuai ang tih hi a hlauhawm tawha a ni, kan insiam that loh chuan, chutiang thil chu kan hlat hauh tawh lo tih hi ka hmuh dan dik tak a ni.
Chutiang chu a thlen loh nân, kan ram hi Pathian hmaah dinpui tlat ila, kan ram chhe mêk siamtha tur hian, kan nu leh pate thlazâr hnuaiah keinni thalaite mawh lian tak hi a ni tih hriaain, kan ram siamthat hna hi “ka mawh a ni e” tiin, kan theih tâwpin i thawk ang u.
Ram siamthat hna hi, politician emaw, kan officer liante leh mi tute emaw papêk mai tur a ni lo, kan tih theih tâwk chu a lian emaw, a tê emaw kan zavaia mawh hi a ni a, a bîk takin thalaite hian kan mawhah i la ngam teh ang u. I ram hi siamthat a ngaia, a siamtha turin i ramin a ko che a, naktuk nghak lovin, tunah rawn pen chhuak rawh le.