Engtin nge Kawlphetha kan renchem theih ang?

  • Debbie Rinawmi

Kawlphetha tel lova nun chu ngaihtuah ringawt pawhin a harsa tawh em em a. Tunlai ah chuan mahni in theuh ah pawh electric thil leh eng chhit nan te, thildang hrang hrang tih nana kan rinchhan ber a ni tawh a. Tam tak chuan kawlphetha hi tui lum nan te, rawngbawl nan te, boruak tih vawh/lum nan te kan hmang fur tawh a. Hei vang tak hian a renchem dan beng sika kan ngaihtuah a tul takzet tawh a ni. Hmanraw hrang hrang kawlphetha kan hmanna thin te kan hman loh laiin tih thih nachang kan hre tur a ni a; thlasik ni sat laia parda hawn hian in a ti lum a, kawlphetha renchem nan a tha hle a ni. Kawlphetha kan hman tamna ber chu inchhung tih lumna (heater) leh boruak thununna (air conditioners) te hi an ni mai awm e. Tui lumna hian a dawt a, fridge kan tih te, TV leh a dang te’n an dawt.

Kawlphetha hman tlem hi a humhim dan tha tak a ni a. Chumi ina a hrin chhuah te chu- financial capital te, environment hlutna te, hnam leh mimal himna te leh a dang tam tak a tha lamin a thlen nasa hle a, mihringin kan thatpui tak meuh a ni. Kawlphetha kan renchem hian kan hmanna a tlem bakah kan mamawhna pawh a tihniam sawt niin mithiam te chuan an tar lang a ni. Hei hian a man a tlak hniam tir bakah state chhunga kan la intodelh loh em avangin midang kan mamawhna a tlem sawt ti te pawhin a sawi theih awm e. Kawlphetha renchem thatna dang leh chu sik leh sa inthlak danglam nasa lutuk a ti ziaawm a, mihring te tan malsawmna hlu tak a tling a ni. Thatna dang tha deuh a neih leh chu kan hmanrua (resources) hmante non-renewable atanga renewable a kan thlakna atan pui a, a ti awlsam em em a ni.

‘Bureau of energy efficiency’ kan tih hi kawlphetha chawi san nan leh renchem nana India sawrkarin kum 2002 kuma a din a ni a. ‘European Council for an Energy Efficient Economy’, ‘International Electrotechnical Commission’, ‘International Energy Agency’- heng te hi khawvel pum huapa kawlphetha tangkaina leh pawimawhna chawi san nana pawl din langsar zual te an ni.

LED (light-emitting diode) kan tih te hi hmang kan thahnem tawh a, hman uar deuh deuh pawh a tul viau a ni. Incandescent bulbs kan tih ho ai chuan zaa 40 atanga 70 a ei hek loh avangin bill chawi pawh a tlem bik a, inrenchemna tha tak a ni.

Kawlphetha renchem dan tha zet leh sawi hmaih thiang hauh lo pakhat chu tui khawlna siam hi a ni awm e. Ruah tui luang ral mai mai tur chu tangkai takah min hman tir a; chu mai bakah, tui pump khawl, kawlphetha tam tak hman ralna chu nasa takin min pumpelh tir bawk a ni. Thing phun uar deuh deuh pawh hi a tha hle. Thing kan phun hian khaw lum lutuk a vawng dai thei a, chu chuan air-conditioner hmanna a ti tlem dawn a ni. Tui renchem nachang hriat hi changkang hle bawk a ni. Tui kan dawn nana PHE department lamin tui pump nana kawlphetha an hman hi turu tak a ni. Kawlphetha hi kan nitin nunah a pawimawh em avangin ‘indirect’ tak nia lang pawhin kan renchem a tul ta hle a ni. Kawlphetha renchem hi chhuan lo la awm tur te tana kan tih theih tlem te zinga tangkai leh hlu em em a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427