SOCIAL ENGINEERING (Dawt hmanga Information pawimawh dil chhuahna

  • Er. Chhungpuia Renthlei; Senior Technical Officer, NIELIT Aizawl

Lucky ticket dawng tura thlan inih thu leh pawisa an rawn thawnna tur i bank account an rawn dil thin che em? Form fill up na tur ang chi admission tihna leh hna dilna emaw, online sum peipunna i hmu thin em? ADIDAS, Amazon, Flipcart ten offer tha lutuk an neih thu Whatsapp ah i dawng thin em?
Bungraw chahna atangin i bungrua an rawn deliver duh thu leh i address kimchang an rawn dil che em?Airtel, Voda, Aircel e.t.c ten top up an offer na i dawng thin em? KYC leh bank account update turin Company atangin i hming, date of birth, Social Security number, etc an rawn dil che em?

Aw le, heng te hi internet kaltlanga information pawimawh dawt hmanga thiam tak maia an rawn dilna che “Social Engineering” chi khat a ni. Mi sang tam tak hemi hmang hian an bum thin tih i lo hre dawn nia

Social Engineering chu enge a awmzia?
Social Engineering awmzia chu personal information pawimawh leh financial information hrilh tura phone call emaw, message hmanga awihawm thei ang bera in bumna zawng zawng te hi a ni. Attacker ten an mi beih te thlem satliah lova, urgent tak anga ngaih theih tura a nawr a an nawr thin avangin a tak tak emaw an ti thin. Tawkdarh awihawm tak tak (Phishing) hmanga mi rilru hneh hi social engineering hmanga inbumna lar ber a ni. Cyber attack zinga 98% lai a tling pha a, data pawimawh putchhuak (data breaches) 70% lai awm chhan a ni bawk. Kum 2021 ah khan Google chuan Social Engineering hmanga inbumna phishing websites 2 million lai an record nghe nghe.

Social Engineering hmangin engtinnge an bum?
Thuneitu te atanga thupek ang taka ngaih theih turin employee te hnenah hmanhmawh taka information pawimawh pe tura hrilhin, an sawi hun chhunga an pek loh chuan account tih thih emaw, an hna atanga ban thlengin an vau thin. Hmelhriat leh hnathawhna a kan hotute anga insawiin phone call, text, or social media message hmangin information pawimawh an dil thin bawk. A chang chuan anmahni leh organization sawi lang miah lovin an dil thin bawk.

Kan fimkhur tawk lohna hmang tangkaiin enchian loh phei chuan a tak tak emaw tih mai turin mimal leh official a kan hman thin email domain lem an siam thin. Abikin financial institution(SBI) leh online shopping ah te a tam hle. email leh contact list an ruk hmangin information an hriat theihna tur tawi fel tak pawimawh hmel tak message an thawndarh thin. Social media Facebook leh Instagram ah official ang tak emaw, nula/ tlangval hmeltha tak propic an hmanga a, hmangin friend request an thawn thin.

Offer tha tak leh pawisa dawn theihna ang chi message hmangin an thawn a. Heng message click tu te hi website lemah an hruai lut a, information pawimawh fill up turin an bum thin. Tawkdarh itawm tak tak hmangin link an siam a, email ah leh message ah an thawn darh a. Click veleh information website lemah min hruailut thin.

Social Engineering lakah engtinnge kan inven ang?
Phone call, text leh social media message hmanga information pawimawh abikin Bank account,Aadhaar Card No, Voters ID, Emlpoyee ID e.t.c thawnna tur ang chi te hi a lem atam thin hle.Hetiang request hi finfiah hmasak a, hriatchian loh chu chhang lova delete mai hi a him ber. Tin, Bank leh office te hian financial information leh passwords hi phone call leh message hmangin an dil ngailo a, hetiang dilna ang chi phei hi chu delete nghal hmiah tur a ni.  
Tin, email hi regular taka check a inbox, spam, social, update, promotion leh forum te hi uluk taka check a, file tul lo te chu delete vek a tha. Tin, hriat chian loh email attachment hrim hrim te hi delete nghal zel hi a him. A tawp berah chuan internet kaltlanga bum kan nih lohna tura i invenhim nan hmanraw man to tak tak i mamawh lo a, thumal pathum chiah ABC (Always Be Careful) hi a tawk viau a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427